| علق | سورهٔ قدر | بینه | |||||||||||||||
 | |||||||||||||||||
|
سوره قَدْر یا انا انزلنا نود و هفتمین سوره و از سوره‌های مکی قرآن است که در جزء ۳۰ جای دارد. نام سوره قدر از آیات ابتدایی آن گرفته شده که به نزول قرآن در شب قدر و اهمیت آن شب اشاره دارد. سوره قدر از عظمت، فضیلت و برکات شب قدر و نزول فرشتگان رحمت در این شب سخن می‌گوید. شیعیان از محتوای این سوره، به ضرورت وجود امام معصوم(ع) در زمین تا روز قیامت استدلال می‌کنند.
خواندن این سوره در نمازهای یومیه و برخی از نمازهای مستحب و نیز هزار بار خواندن آن در شب‌های قدر سفارش شده است. در فضیلت این سوره منقول است: بهترین سوره‌اى که بعد از سوره فاتحه در نمازهاى فریضه خوانده می‌شود، سورۀ قدر و توحید است.
معرفی
نام‌گذاری
نام‌گذاری این سوره به نام «قدر» به دلیل اشاره خداوند به نزول قرآن در شب قدر و اهمیت آن شب در نخستین آیات آن است. نام دیگر این سوره را «انا انزلنا» گفته‌اند؛ زیرا با این واژه شروع شده است.[۱]
ترتیب و محل نزول
سوره قدر از سوره‌های مکی و در ترتیب نزول، بیست و پنچمین سوره‌ای است که بر پیامبر(ص) نازل شده است. این سوره در چینش کنونی مُصحَف، نود و هفتمین سوره است و در جزء ۳۰ قرآن جای دارد.[۲] برخی از مفسران به دلیل وجود روایاتی، احتمال نزول این سوره را در مدینه داده‌اند؛ زمانی که پیامبر اسلام(ص) در خواب دید بنی امیه بر منبر او بالا می‌روند، سخت ناراحت و اندهگین شد؛ به همین سبب سوره قدر نازل شد تا تسلای پیامبر اسلام(ص) باشد.[۳]
تعداد آیات و دیگر ویژگی‌ها
سوره قدر ۵ آیه، ۳۰ کلمه و ۱۱۴ حرف دارد. این سوره از نظر حجم از سوره‌های مفصلات و از گروه «اوساط» و از سوره‌های کوچک قرآن است.[۴]
محتوا
محتوای کلی سوره قدر درباره نزول قرآن در شب قدر، بیان عظمت شب قدر (که از هزار ماه بالاتر است)، نزول فرشتگان رحمت و «روح» و رقم زدن سرنوشت انسان‌ها و اشاره به برکات این شب است.[۵]
| اهمیت و ویژگی‌های شب قدر | ||
| ویژگی اول؛ آیه۱-۲ نزول قرآن در شب قدر | ||
| ویژگی دوم؛ آیه۳ برتر بودن شب قدر از هزار ماه | ||
| ویژگی سوم؛ آیه۴ تقدیر همه امور در شب قدر | ||
| ویژگی چهارم؛ آیه۵ برخورداری مؤمنان از لطف الهی در شب قدر |
شأن نزول
درباره شأن نزول سوره قدر آمده است روزی پیامبر اسلام(ص) داستان مردی از بنی اسرائیل را برای اصحاب خود حکایت کرد که هزار ماه در راه خدا لباس رزم پوشیده بود. اصحاب از این داستان اظهار شگفتی کردند و پس از آن خداوند سوره قدر را نازل کرد که احیای شب قدر از هزار ماه پوشیدن لباس رزم در راه خدا برتر است.[۷]
استدلال به سوره قدر بر وجود امام زمان(عج)
در جوامع روایی شیعه، روایاتی از پیامبر اسلام(ص)، امام علی(ع) و امام باقر(ع) نفل شده که فرشتگان الهی در شب قدر بر والیان بعد از رسول خدا که علی (ع) و یازده تن از فرزندان او هستند، نازل می‌شوند و از شیعیان می‌خواهد با سوره قدر بر اثبات وجود و زنده بودن امام زمان(عج) استدلال کنند؛ چراکه نزول فرشتگان در شب قدر برای ابلاغ تقدیر سال آینده مختص به زمان پیامبر(ص) نیست و در تمام سال‌ها جاری است؛ بنابراین پس از پیامبر اسلام(ص)، فرشتگان بر جانشین آن حضرت، که امام معصوم و شبیه‌ترین شخص به پیامبر است، نازل می‌شوند.[۸]شیعیان از این آموزه که شب قدر همیشگی است و نزول فرشتگان در این شب، حتمی است و از طرفی، این نزول نیازمند نزولگاهی قابل است، به وجود حجت در تمام زمان‌ها تا روز قیامت استدلال کرده‌اند.[۹]
نکات فقهی درباره سوره قدر
وحدت افق
برخی از فقها با استناد به آیه «انا انزلناه فی لیله القدر» بر این باورند که رویت هلال در یک منطقه برای دیگر نقاط جهان هم حجت است؛ چراکه شب قدر فقط یک شب است، شبی که سرنوشت انسان‌ها در تمام نقاط جهان تعیین می‌شود و معلوم است نمی‌توان گفت در یک جای جهان شب قدر است و در دیگر نقاط نیست؛ بنابراین شب قدر برای تمام جهان در یک شب واحد اتفاق می‌افتد. البته در جواب این ادعا گفته شده این آیه فقط در مقام بیان نزول قرآن در شب قدر است و در آیه دلیلی بر متعدد یا یکی بودن شب قدر وجود ندارد.[۱۰]
خواندن سوره قدر در نمازهای مستحبی
در برخی از نمازهای مستحبی، خواندن این سوره توصیه شده است؛ ازجمله:
- نماز حضرت رسول(ص): دو رکعت است در هر رکعتى سوره حمد یک بار و إِنّٰا أَنْزَلْنٰاهُ پانزده بار[۱۱]
- نماز حضرت فاطمه: دو رکعت است در رکعت اوّل سوره حمد یک بار و إِنّٰا أَنْزَلْنٰاهُ صد بار و در رکعت دوم سوره حمد یک بار و سوره توحید صد بار.[۱۲]
- نماز وحشت: دو رکعت است. در رکعت اول سوره حمد و آیة الکرسی و رکعت دوم بعد از سوره حمد ده مرتبه اِنّا اَنْزَلْناهُ[۱۳]
- نماز اول ماه: دو رکعت است. در رکعت اوّل بعد از سوره حمد سى مرتبه سوره توحید و در رکعت دوّم بعد از سوره حمد سى مرتبه اِنّا اَنْزَلْناهُ[۱۴]
آثار درباره سوره قدر
پوستر کارگاه نگارش سوره قدر در
آثار هنری
بسیاری از قاریان، زیباترین تلاوت‌های خود را در این سوره اجرا کرده‌اند. این تلاوت‌ها را می‌توانید این‌جا بشنوید.
در عرصه هنرهای تجسمی نیز آثاری مرتبط با این سوره پدید آمده است. نمایشگاه[۱۵] و کارگاه‌هایی[۱۶] برای نگارش و نمایش آثار خوشنویسی مربوط به سوره قدر در ایران برگزار شده است.
تکنگاشتها
سوره قدر علاوه بر این‌که در ضمن مجموعه تفاسیر کل قرآن تفسیر شده، گاه به صورت تک سوره و گاه در ضمن چند سوره دیگر نیز تفسیر شده است. برخی از این تکنگاشتها عبارتند از:
- تفسیر سوره قدر توسط شهید مرتضی مطهری[۱۷]
- بر کرانه قدر (بارقههائی از سوره قدر) اثر هدایت الله طالقانی[۱۸]
- تفسیر سوره قدر اثر محمدرضا حاج شریفی خوانساری[۱۹]
- تفسیر سوره قدر توسط علی صفایی حایری[۲۰]
- تفسیر سوره قدر نوشته امام موسی صدر[۲۱]
فضائل و خواص
در روایات برای خواندن این سوره ثواب‌های بسیاری ذکر شده است: منقول است بهترین سوره‌اى که بعد از سوره فاتحه در نمازهاى فریضه خوانده می‌شود، سورۀ قدر و توحید است.[۲۲] از حضرت امام محمدباقر (ع) منقول است که «فضیلت ایمان کسى که ایمان به جملۀ «إِنّٰا أَنْزَلْنٰاهُ» و تفسیر آن داشته باشد بر کسانی که چنین ایمانی نداشته باشند، چون فضیلت انسان است بر حیوانات». [۲۳]
در روایتی دیگر از امام صادق (ع) آمده است: کسى که سوره «إنا أنزلناه» را در یکى از نمازهاى واجب بخواند، هاتف غیبى او را مورد خطاب قرار مىدهد که: اى بنده خدا! خداوند هر گناهى را که تاکنون انجام داده بودى آمرزید، عمل خود را از سر بگیر.[۲۴]
همچنین ببینید: فضائل سور
متن سوره
سوره قدر
| متن | ترجمه |
|---|---|
| بِسْمِ اللَّـهِ الرَّ‌حْمَـٰنِ الرَّ‌حِيمِ إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِى لَيْلَةِ الْقَدْرِ ﴿١﴾ وَمَا أَدْرَ‌اكَ مَا لَيْلَةُ الْقَدْرِ ﴿٢﴾ لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِّنْ أَلْفِ شَهْرٍ ﴿٣﴾ تَنَزَّلُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّ‌وحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَ‌بِّهِم مِّن كُلِّ أَمْرٍ ﴿٤﴾ سَلَامٌ هِىَ حَتَّىٰ مَطْلَعِ الْفَجْرِ ﴿٥﴾ | به نام خداوند رحمتگر مهربان ما [قرآن را] در شب قدر نازل كرديم. (۱) و از شب قدر، چه آگاهت كرد. (۲) شب قدر از هزار ماه ارجمندتر است. (۳) در آن [شب] فرشتگان، با روح، به فرمان پروردگارشان، براى هر كارى [كه مقرّر شده است] فرود آيند؛ (۴) [آن شب] تا دمِ صبح، صلح و سلام است. (۵) |
پانویس
- ↑ خرمشاهی، «سوره قدر»، ص۱۲۶۶.
- ↑ خرمشاهی، «سوره قدر»، ص۱۲۶۶.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲۰، ص۳۳۰، ص۳۳۴.
- ↑ خرمشاهی، «سوره قدر»، ص۱۲۶۶.
- ↑ صفوی، «سوره قدر»، ص۷۸۶.
- ↑ خامه‌گر، محمد، ساختار سوره‌های قرآن کریم، تهیه مؤسسه فرهنگی قرآن و عترت نورالثقلین، قم، نشر نشرا، چ۱، ۱۳۹۲ش.
- ↑ واحدی، اسباب نزول القرآن، ۱۴۱۱ق، ص۴۸۶.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۲۴۷-۲۵۲.
- ↑ رضوانی، موعود شناسی و پاسخ به شبهات، ۱۳۸۴ش، ص۲۸۷-۲۸۸.
- ↑ قمی، مبانی منهاج الصالحین، ۱۴۲۶ق، ج۶، ص۲۳۱
- ↑ کفعمی، المصباح، ۱۴۰۵ق، ص۴۰۹.
- ↑ کفعمی، المصباح، ۱۴۰۵ق، ص۴۱۰.
- ↑ مجلسی، زاد المعاد، ۱۴۲۳ق، ص۵۸۱.
- ↑ طوسی، مصباح المتهجّد، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۵۲۳.
- ↑تصویرسازی سوره قدر در نمایشگاه قران همدان
- ↑نگارش سوره قدر در نگارخانه آفرینش تهران
- ↑ مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۸۹ش، ج۲۸، ص۶۸۵.
- ↑ طالقانی، بر کرانه قدر، ۱۳۷۷ش.
- ↑ حاج شریفی خوانساری، تفسیر سوره قدر، ۱۳۸۸ش.
- ↑ صفایی حائری، تفسیر سوره قدر، ۱۳۸۸ش.
- ↑ صدر، تفسیر قرآن، قدر، موسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۳۱۵.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۲۵۰.
- ↑ صدوق، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ۱۴۰۶ق، ص ۱۲۴.
منابع
- قرآن کریم، ترجمه محمدمهدی فولادوند، تهران، دارالقرآن الکریم، ۱۴۱۸ق/۱۳۷۶ش.
- خرمشاهی، قوام الدین، «سوره قدر»، در دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، تهران، دوستان-ناهید، ۱۳۷۷ش.
- رضوانی، علی اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات، قم، انتشارات مسجد جمکران، ۱۳۸۴ش.
- صدر، امام موسی، تفسیر قرآن، قدر، تهران، موسسه فرهنگی- تحقیقاتی امام موسی صدر، بی تا.
- صدوق، محمد بن علی، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، قم، دار الشریف الرضی للنشر، ۱۴۰۶ق.
- صفایی حائری، علی، تفسیر سوره قدر، قم، انتشارات لیلة القدر، ۱۳۸۸ش.
- صفوی، سلمان، «سوره قدر»، در دانشنامه معاصر قرآن کریم، قم، انتشارات سلمان آزاده، ۱۳۹۶ش.
- طالقانی، هدایت الله، بر کرانه قدر (بارقههائی از سوره قدر)، قم، انتشارات راسخون، ۱۳۷۷ش.
- طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۰ق.
- طوسی، محمد بن حسن، مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد، بیروت، مؤسسة فقه الشيعة، ۱۴۱۱ق.
- قمّى، سيد تقى طباطبايى، مبانی منهاج الصالحین، مصحح عباس حاجیانی، قم، قلم الشرق، ۱۴۲۶ق.
- کفعمی، ابراهیم بن علی، المصباح للكفعمي( جنة الأمان الواقية)، قم، دار الرضی، ۱۴۰۵ق.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ق.
- مجلسی، زاد المعاد، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۲۳ق.
- مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، تهران، انتشارات صدرا، ۱۳۸۹ش.
- واحدی، علی بن احمد، اسباب نزول القرآن، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۱ق.