 | این مقاله یک نوشتار توصیفی درباره یک مفهوم فقهی است و نمی‌تواند معیاری برای اعمال دینی باشد. برای اعمال دینی به منابع دیگر مراجعه کنید. |
نماز عملی عبادی است که پنج بار در اوقات معینی از شبانه‌روز واجب است. در این عبادت، نمازگزار رو به قبله می‌ایستد و ذکرهای ویژه‌ای را می‌خواند و اعمال ویژه‌ای را مانند رکوع و سجده به‌جا می‌آورد. نماز به دو شکل فردی (فُرادا) و جماعت خوانده می‌شود.
نماز نخستین عبادتی است که بر پیامبر(ص) و پیروانش در مکه واجب شد و یکی از عبادات اصلی مسلمانان است که در قرآن و متون دینی درباره آن بسیار تأکید شده و از آن با تعبیراتی مانند «ستون دین» و «شرط قبولی سایر اعمال» یاد شده است.
علاوه بر نمازهای واجب روزانه، نمازهای مستحبی فراوانی نیز وجود دارد که در روایات، برای آنها آثار و پاداش‌های فراوانی در دنیا و آخرت بیان شده است. مهم‌ترینِ این نمازها، نماز شب و نافله‌های نمازهای واجب است.
واژه‌شناسی
نماز واژه‌ای فارسی است که برای «صلاة» به کار می‌رود. نماز به معنای خم شدن، سرفرودآوردن برای ستایش پروردگار، احترام و اظهار بندگی و اطاعت است.[۱][۲] واژۀ قرآنی "صلاة" از ریشۀ «ص ل و» به معنای دعاست[۳] و جمع آن "صَلَوات" است، "صلاة" در بعضی آیات[۴] به معنای دعا هم به کار رفته است.
جایگاه نماز
در قرآن ۹۸ بار به نماز پرداخته شده است[۵] و چنان جایگاه ممتازی دارد که در بسیاری از آیات به عنوان مهمترین و اولین عمل فردی و اجتماعی مؤمنین در کنار ایمان ذکر شده است؛[یادداشت ۱] از سوی دیگر نه تنها از اولین ناله‌های دوزخیان ترک نماز را بیان می‌کند[۶] بلکه از نمازگزاران سهل انگار در نماز، در کنار تکذیب کنندگان دین یاد کرده است.[۷] هیچ عملی در قرآن همچون نماز مورد تأکید قرار نگرفته است، نماز عامل بازدارندۀ از گناه،[۸] وسیلۀ فلاح و رستگاری،[۹] یاری کننده در مشکلات زندگی،[یادداشت ۲] و از سفارشات مهم خدا به انبیا[۱۰] و دغدغه‌های پیامبران بزرگ الهی به ویژه در مورد خانواده‌شان است.[۱۱]
در گفتار و عملکرد پیامبر(ص) و امامان نیز نماز جایگاه رفیعی دارد. در دو کتاب وسایل الشیعه و مستدرک الوسائل بیش از ۱۱۶۰۰ حدیث در این موضوع نقل شده است.
در روایات، از نماز با تعابیر مختلفی یاد شده است از جمله:
و برای سستی یا ترک نماز نیز عواقب سنگینی بیان شده است از جمله:
تاریخچه نماز
نماز از عباداتی است که هیچ شریعتی از آن خالی نبوده و گونه‌های آن بر حسب شریعت‌های مختلف فرق داشته است.[۴۱] در قرآن از نماز حضرت ابراهیم(ع)،[۴۲]اسماعیل[۴۳] و اسحاق، موسی،[۴۴]زکریا،[۴۵]عیسی،[۴۶][۴۷]شعیب[۴۸] و لقمان حکیم[۴۹] و در روایات از نماز حضرت آدم[۵۰] و بسیاری دیگر از انبیا یاد شده است.
قرآن، نماز را مخصوص انسانها ندانسته و بیان می‌کند همه موجوداتی که در آسمان‌ها و زمین هستند نمازی ویژۀ خود دارند:
| « | أَ لَمْ‌تر أَنَّ اللَّهَ یسَبِّحُ لَهُ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ الطَّیرُ صَافَّاتٍ کلٌّ قَدْ عَلِمَ صَلاتَهُ وَ تَسْبیحَهُ وَ اللَّهُ عَلیمٌ بِما یفْعَلُونَ (ترجمه: آیا نمی‌دانی هرکه در آسمان‌ها و زمین است و پرندگان بال گشوده خدا را تسبیح می‌گویند؟ به یقین هریک نماز و تسبیح خود را می‌داند و خدا به آنچه انجام میدهند داناست.)[ نور–۴۱] | » |
نماز در یهودیت «تفیلا» (در عِبری: תפילה) و در جمع تفیلیم یا تفیلوت خوانده می‌شود و احکام آن در سیدور یا بخش‌های «میشنا» (کتب سنتی دعای دین یهود) آمده است. معمولا در هر روز سه نماز خوانده می‌شود و در روز شبات (شنبه) و سایر روزهای مقدس، فرقه‌های اُرتُدُکس و محافظه کار یک نماز اضافی به نام موسف می‌خوانند.
نماز در مسیحیت برای ارتباط با خداوند (پدر) یا دیگر اشخاص تثلیث (پسر یا روح القدس) برگزار می‌شود. در میان فرقه‌های مختلف مسیحی نماز به صورتهای مختلف گزارده می‌شود. نمازها می‌تواند به صورت جمعی (نیایش سرایی) باشد مانند مراسم عشای ربانی و یا به صورت فردی برگزار شود.
در سال‌های آغازین اسلام و در دوران دعوت مخفیانه، پیامبر اکرم(ص) به همراه امام علی(ع) و حضرت خدیجه(س) نماز می‌خواندند ولی وجوب نمازهای پنجگانه (یومیه)، در شب معراج و حدود ۱۸ ماه پیش از هجرت به مدینه اتفاق افتاد. این نمازها همگی دو رکعتی بودند که در سال اول هجری هفت رکعت به آنها اضافه شده و شکل نهایی به خود گرفت.[۵۱][۵۲]
اقسام نماز
نماز از عبادات است و هیچکس مجاز نیست نمازی را از پیش خود اختراع کرده و بدعت گذارد. عبادتهای اختراعی باطل و حرام هستند. اقسام نماز در اسلام عبارتند از:
نمازهای واجب
نوشتار اصلی:
نمازهای واجب را می‌توان به دو دسته اصلی تقسیم کرد:
- نمازهای روزانه که ۱۷ رکعت در شبانه‌روز خوانده می‌شود. در برخی روایات[۵۳] و منابع فقهی[۵۴] به این نمازها، فریضه اطلاق شده است.
- نمازهایی که در مناسبتی خاص واجب می‌شوند مانند نماز آیات، نماز میت، نماز طواف و...[نیازمند منبع]
نمازهای مستحب
| نافلۀ نمازِ | زمان | رکعت ها | توضیحات |
|---|---|---|---|
| صبح | قبل از نماز | ۲ | -- |
| ظهر | قبل از نماز | ۸ | چهار نماز دو رکعتی. در سفر نباید خواند. |
| عصر | قبل از نماز | ۸ | چهار نماز دو رکعتی. در سفر نباید خواند. |
| مغرب | بعد از نماز | ۴ | دو نماز دو رکعتی |
| عشاء | بعد از نماز | ۲ | دو رکت نشسته (نماز وُتَیرِه). در سفر به قصد رجاء خوانده شود |
نوشتار اصلی:
در اسلام، علاوه بر نمازهای واجب، نمازهای مستحبی فراوانی قرار داده شده است و کمتر موقعیت دینی را می‌توان یافت که نماز ویژه‌ای نداشته باشد. در کتاب مفاتیح الجنان بسیاری از این نمازها گردآوری شده است.
از مهمترین نمازهای مستحبی نماز شب است. ارزش و جایگاه والای این نماز به حدی است که بر پیامبر اکرم واجب بوده و در روایات توصیه‌های فراوانی به آن شده است. نافله‌های روزانه نیز در روایات به عنوان کامل‌کننده نمازهای روزانه و جبران عدم حضور قلب در آنها معرفی شده است.
از دیگر نمازهای مستحبی می‌توان از نماز عید فطر و قربان، نماز اول ماه، نماز جعفر طیار، نماز اِستِغاثِه،... نام برد.
احکام نماز
قبل از شروع به نماز باید مقدمات آن را فراهم کرد: ابتدا وضو یا غُسل یا تیمم انجام می‌شود (برای تشخیص اینکه کدام را انجام دهیم لازم است به رسالۀ مرجع تقلید مراجعه کنیم) سپس با لباس مناسب و بدن پاک رو به قبله (کعبه در مکه) می‌ایستیم.
واجبات نماز ۱۱ چیز است: ۱-نیت، ۲-قیام (ایستادن)، ۳-تکبیرة الاحرام، ۴-رکوع، ۵-سجده، ۶-قرائت حمد و سوره، ۷-ذکر (مثل ذکر رکوع یا سجده)، ۸-تشهد، ۹-سلام، ۱۰-ترتیب، ۱۱-موالات (یعنی پی در پی بودن اجزای نماز).
پنج مورد اول ارکان نماز هستند که اگر انسان آن را عمداً یا سهواً به جا نیاورد نماز باطل می‌شود ولی در غیر رکن، تنها زیاد و کم کردن عمدی آنها باعث باطل شدن نماز می‌گردد.[۵۵]
نحوه نماز خواندن
مراحل نماز اینگونه است:
رکعت اول
- با آرامش رو به قبله ایستاده و برای نماز نیت می‌کنیم.[۵۶] برای مثال: "دو رکعت نماز صبح به جا می‌آورم برای رضای خدا قُربة ً اِلَی الله"
- گفتن تکبیرة الاحرام، یعنی دست‌ها را تا مقابل گوش بالا برده و می‌گوییم: " اَللهُ أکبَر"
- خواندن سوره حمد و به دنبال آن، سوره کامل دیگری مانند سوره توحید.
- بعد از سوره به رکوع رفته و ذکر رکوع خوانده می‌شود: یک بار "سُبْحانَ رَبّیَ الْعَظیمِ وَ بِحَمْدِه"[۵۷] یا سه مرتبه "سُبْحانَ الله".
- بعد از رکوع، ایستاده و سپس به سجده می‌رویم. در سجده یک بار "سُبْحانَ رَبّیَ الْاَعلی وَ بِحَمْدِه"[۵۸] یا سه مرتبه "سُبْحانَ الله" گفته می‌شود. سپس سر از سجده برداشته و می‌نشینیم و پس از آن دوباره به سجده رفته و همان ذکر را تکرار می‌کنیم.
رکعت دوم
- بعد از سجدۀ دوم رکعت اول می‌ایستیم و دوباره حمد و سوره می‌خوانیم.(مانند رکعت اول)
- پس از حمد و سوره، قنوت خوانده می‌شود. در قنوت می‌توان هر دعایی را خواند، مانند: "رَبَّنا آتِنا فِی الدُّنْیا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنا عَذابَ النَّار".[۵۹]
- پس از قنوت به رکوع رفته و ذکر رکوع گفته می‌شود.(مانند رکعت اول)
- بعد از رکوع، ایستاده و پس از آن دو سجده به جای آورده می‌شود.(مانند رکعت اول)
- بعد از دو سجده در حالت نشسته تشهد خوانده می‌شود:
| « | اَشْهَدُ اَنْ لااِلهَ اِلاَّ اللّهُ وَحْدَهُ لاشَرِیكَ لَهُ، وَاَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُه، اَلّلهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد
بر این حقیقت گواهی می‌دهم که محمَد بنده و پیامبر خداست. پروردگارا بر محمد و آل محمد درود فرست. | » |
| « | اَلسَّلامُ عَلَیْكَ اَیُّهَا النَّبِیُّ وَ رَحْمَةُ اللّهِ وَ بَرَکاتُهُ، اَلسَّلامُ عَلَیْنا وَ عَلی عِبادِ اللّهِ الصّالِحینَ، اَلسَّلامُ عَلَیكُمْ وَ رَحْمَةُ اللّهِ وَ بَرَکاتُهُ
درود بر تو ای پیامبر، و رحمت و برکات خدا بر تو باد. درود بر ما و بر بندگان شایسته خدا باد. درود بر شما و رحمت خدا برشما باد. | » |
- در نماز سه رکعتی (مثل نماز مغرب) یا چهار رکعتی (مثل نماز ظهر) بعد از تشهد برخاسته و مستحب است در هنگام برخاستن این ذکر گفته شود[۶۰]:
| « | بِحَولِ اللَّه وَ قُوَّتِهِ اَقُومُ وَ اَقْعُد با کمک و قدرت الهی برمی خیزم و می نشینم. | » |
رکعت سوم و چهارم
اگر نماز سه رکعتی (مثل نماز مغرب) یا چهار رکعتی (مثل نماز ظهر) باشد، بعد از تشهد در رکعت دوم برخاسته و به جای حمد و سوره، تسبیحات اربعه سه مرتبه خوانده می‌شود: سُبْحانَ اللّهِ وَ الْحَمْدُ لِلّهِ وَ لاإلهَ اِلّا اللّهُ وَ اللّهُ أكْبَر (ترجمه: خداوند متعال پاک و منزه است و حمد و ستایش مخصوص اوست. معبودی جز او نبوده و بر همه چیز برتری دارد.)
بعد از آن به رکوع و سجده می‌رویم، اگر نماز سه رکعتی بود بعد از دو سجدۀ رکعت سوم، تشهد و سلام گفته می‌شود ولی اگر نماز چهار رکعتی بود، بعد از سجده دوباره ایستاده و بعد از تسبیحات اربعه، رکوع، دو سجده و تشهد و در آخر سلام گفته می‌شود.
نمازهای مستحب همگی دو رکعت دو رکعت خوانده می‌شوند(مگر رکعت آخر نماز شب (نماز وِتر) و نماز اعرابی).
نماز در مذاهب شیعه و اهل سنت
تفاوتهایی در کیفیت نماز بین مذاهب شیعه و اهل سنت وجود دارد که برخی از آنها عبارتند از:
| عنوان | شیعه | مالکی | شافعی | حنفی | حنبلی |
|---|---|---|---|---|---|
| خواندن سوره حمد | در دو رکعت اول نماز واجب است | در تمام رکعات و در تمام نمازهای واجب و مستحب، واجب است | در تمام رکعات و در تمام نمازهای واجب و مستحب، واجب است | در دو رکعت اول واجب است | در تمام رکعات واجب است[۶۱] |
| گفتن بسم الله اول سوره | جزء سوره است و گفتنش واجب | ترک بسم الله، مستحب است | جزء سوره است و گفتنش واجب | ترکش جایز است | جزء سوره است و گفتنش واجب[۶۲] |
| قنوت | مستحب است در تمام نمازها | فقط در نماز صبح جایز است | فقط در نماز صبح جایز است | فقط در نماز وتر جایز است | فقط در نماز وتر جایز است[۶۳] |
| جهر و اخفات | جهر در نماز صبح، مغرب و عشاء، و اخفات در ظهر و عصر واجب است | در نماز صبح، مغرب و عشاء، جهر مستحب است | جهر در نماز صبح، مغرب و عشاء، و اخفات در ظهر و عصر واجب است | جهر و اخفات، در هیچ کدام از نمازها، نه واجب است و نه مستحب | جهر در نماز صبح و مغرب و عشاء، لازم است.[۶۴] |
| تکتف | حرام و به نظر مشهور مبطل نماز است | جایز است، نه واجب و نه مستحب | مستحب و سنت است | مستحب و سنت است | مستحب و سنت است.[۶۵] |
| گفتن آمین در انتهای سوره حمد | حرام است و مبطل نماز | مستحب است | مستحب است | مستحب است | مستحب است[۶۶] |
| رکوع و طمأنینه | خم شدن به میزانی که دست به زانوها برسد لازم است و طمأنینه و آرامش در رکوع واجب است | خم شدن به میزانی که دست به زانوها برسد لازم است و طمأنینه و آرامش در رکوع واجب است | خم شدن به میزانی که دست به زانوها برسد لازم است و طمأنینه و آرامش در رکوع واجب است | صرف خم شدن کفایت می‌کند و طمأنینه لازم نیست | خم شدن به میزانی که دست به زانوها برسد لازم است و طمأنینه و آرامش در رکوع واجب است[۶۷] |
| ذکر رکوع | تسبیح در رکوع واجب است | ذکر رکوع واجب نیست و مستحب است | ذکر رکوع واجب نیست و مستحب است | ذکر رکوع واجب نیست و مستحب است | ذکر رکوع واجب است[۶۸] |
| قیام بعد از رکوع | واجب است | واجب است | واجب است | واجب نیست | واجب است[۶۹] |
| اعضای سجده | همه هفت عضو(پیشانی، کف دو دست، زانوها، دو انگشت شست پا) باید بر روی زمین قرار بگیرد | فقط لازم است که پیشانی بر روی زمین قرار بگیرد و بقیه اعضاء مستحب است | فقط لازم است که پیشانی بر روی زمین قرار بگیرد و بقیه اعضاء مستحب است | فقط لازم است که پیشانی بر روی زمین قرار بگیرد و بقیه اعضاء مستحب است | همه هفت عضو به همراه بینی لازم است بر روی زمین قرار بگیرد[۷۰] |
| تسبیح و طمأنینه در سجده | طمأنینه در سجده لازم است | طمأنینه و آرامش در سجده لازم است | طمأنینه و آرامش در سجده لازم است | طمأنینه و آرامش در سجده لازم نیست | طمأنینه و آرامش و گفتن تسبیح در سجده لازم است.[۷۱] |
| ذکر در سجده | گفتن تسبیح در سجده واجب است | ذکر سجده مستحب است | ذکر سجده مستحب است | ذکر سجده مستحب است | ذکر سجده مستحب است[۷۲] |
| تشهد | تشهد وسط و انتهای نماز واجب است | تشهد وسط و انتهای نماز، مستحب است | تشهد وسط نماز مستحب، و تشهد انتهای نماز واجب است | تشهد وسط و انتهای نماز، مستحب است | تشهد وسط و انتهای نماز واجب است[۷۳] |
| سلام انتهای نماز | به نظر مشهور متأخرین واجب است | واجب است | واجب است | مستحب است | واجب است[۷۴] |
| شک در عدد رکعات نماز | شک در بعد از رکعت دوم در نماز ۴ رکعتی، بناء را بر اکثر می‌گذارد و نماز احتیاط می‌خواند | در تمام نمازهای واجب، بنا را بر اقل می‌گذارد و نماز را ادامه می‌دهد | در تمام نمازهای واجب، بنا را بر اقل می‌گذارد و نماز را ادامه می‌دهد | در تمام نمازهای واجب، اگر اولین دفعه در عمرش است که شک می‌کند، نماز را از اول بخواند و در دفعات بعدی، بنا را بر اقل بگذارد | در تمام نمازهای واجب، بنا را بر اقل می‌گذارد و نماز را ادامه می‌دهد[۷۵] |
| نماز مسافر | در صورت وجود شرایط سفر، نمازهای ۴ رکعتی باید شکسته خوانده شود | بین قصر و اتمام مخیر است | بین قصر و اتمام مخیر است | حتما باید شکسته بخواند | بین قصر و اتمام مخیر است[۷۶] |
| جمع بین نماز ظهر و عصر و مغرب و عشاء | جایز است | در حال سفر جایز است | در حال سفر جایز است | جایز نیست | در حال سفر جایز است[۷۷] |
آداب نماز
آداب و مستحبات زیادی برای نماز بیان شده است[۲] که مهمترین آنها عبارت‌اند از: نماز اول وقت، اذان و اقامه، نماز را در مسجد و به جماعت خواندن، حضور قلب و خشوع. پس از نماز نیز دعاها و ذکرهای فراوان و پرفضیلتی بیان شده که مهمترین آنها تسبیحات حضرت زهرا (سلام الله علیها) است. در ابتدای کتاب مفاتیح الجنان بسیاری از این آداب بیان شده است.
حکمت و فلسفه‌های نماز
برای نماز حکمت‌ها و فلسفه‌های فراوانی بر شمرده‌اند که به گوشه‌ای از آنها اشاره می‌کنیم:
- روح نماز یاد خدا است.[۷۸][۷۹]
- نماز تقویت کنندۀ روح بندگی است. حتی اگر انسان در نماز حضور قلب نداشته باشد، همین که برای اطاعت فرمان الهی آنگونه که او می‌خواهد نه آنگونه که خود می‌خواهد عبادت او را انجام می‌دهد بندگی خود را نشان می‌دهد. می‌توان حمد و ثنای الهی را به زبان مادری و غیر از نماز هم انجام داد ولی اینگونه عبادات گرچه پاداش داشته و عامل نزدیکی بنده به خداست ولی از روح بندگی و اطاعت و تسلیم دربرابر خداوند، آنگونه که او می‌خواهد خالی است.
- نماز وسیلۀ شستشوی از گناهان و مغفرت و آمرزش الهی است. همانطور که انسان لازم است دست و بدن خود را بشوید لازم است روح و جان خود را نیز از آلودگیهای غفلت که خواسته یا ناخواسته بر قلب عارض می‌شود پاک گرداند.[۸۰]
- نماز سدی در برابر گناهان آینده است،[۸۱] چرا که روح ایمان را در انسان تقویت می‌کند. در احادیث متعدد، افراد گناهکاری مثال زده شده‌اند که هم اهل معصیت بودند و هم اهل نماز، پیشوایان معصوم نماز آنها را مایۀ اصلاح و توبۀ آنها در آینده معرفی کردند.[۸۲]
- نماز، غفلت زداست، بزرگترین مانع بندگی، فراموشی هدف آفرینش و زندگی دنیاست، نماز که در فواصل مختلف، و در هر شبانه روز چندین بار انجام می‌شود، به انسان هشدار می‌دهد و موقعیت او را در جهان به او گوشزد می‌کند.
- نماز، خودبینی و کبر را درهم می‌شکند.[۸۳]
- نماز با توجه به شرائط و واجباتی که باید در آن رعایت گردد، دعوت به پاکسازی زندگی می‌کند: مکان نمازگزار، لباس نمازگزار، فرشی که بر آن نماز می‌خواند، آبی که با آن وضو می‌گیرد باید از هر گونه غصب و تجاوز به حقوق دیگران پاک باشد.
- نماز روح انضباط را در انسان تقویت می‌کند، چرا که دقیقاً باید در اوقات معینی انجام گیرد. رعایت آداب و احکام نیت، قیام، رکوع، سجده و مانند آن، پذیرش انضباط را در برنامه‌های زندگی آسان‌تر می‌سازد.
- نماز بازدارندۀ از حرص و آز و کم طاقتی است. خداوند می‌فرماید: انسان، حریص و کم طاقت آفریده شده است؛ هنگامی که بدی به او می‌رسد بی‌تابی می‌کند و هنگامی که خوبی به او می‌رسد مانع از دیگران می‌شود، مگر نمازگزاران، آنان که نمازها را پیوسته انجام میدهند.[۸۴]
- استقامت در مشکلات زندگی. خداوند در دوجای قرآن می‌فرماید در مشکلات و گرفتاریها از نماز و صبر یاری بگیرید. با آرامش و اطمینان روحی که از ایمان و نماز حاصل می‌شود، انسان می‌تواند مشکلات را پشت سر بگذارد.[۸۵]
کتاب‌ها و سایت‌های نماز
کتاب‌های مناسب نوجوانان
| نام کتاب | نویسنده | انتشارات | توضیحات |
|---|---|---|---|
| آموزش احکام نماز | محمدحسین فلاح زاده | ستاد اقامه نماز | مهمترین مسائل مربوط به فراگیری نماز به صورت مختصر و با تصاویر رنگی |
| هدایت نوجوان به سوی نماز | علی قائمی | ستاد اقامه نماز | |
| فرهنگ‌نامه نماز | ناصر نادری | کانون پرورش فکری | مخاطبان کودک و نوجوان را با استفاده از متن و تصویر، با «احکام»، «آداب»، «آثار» و «تاریخ نماز» با زبانی ساده و روان آشنا می‌سازد |
کتاب‌های عمومی
| نام کتاب | نویسنده | انتشارات | توضیحات |
|---|---|---|---|
| حضور قلب در نماز | عزیزی تهرانی | بوستان کتاب | نخست به اهمیت حضور قلب هنگام نماز اشاره و سپس عوامل حواس پرتی و راه‌های درمان آن آمده است. در ضمیمه علل ترک نماز و درمان آن نیز آمده |
| پرتوی از اسرار نماز | محسن قرائتی | ستاد اقامه نماز | تفسیری ساده و روان از نماز و آداب آن |
| اسرار الصلوة | ملکی تبریزی | -- | کتابی گرانسنگ در تهذیب و حضور قلب و شناخت نماز |
| آرامش زلال | جمعی از نویسندگان | ستاد اقامه نماز | ده داستان از مجموعه داستان‌های نماز که جزو آثار برگزیده اولین مسابقه جوانان نویسنده است |
| آیین پرواز | مصباح یزدی | مؤسسه امام خمینی | اسرار صعود و سقوط انسان و شکوفا و بارورشدن و یا سوختن و خاکستر شدن او با نگاهی به فریضه نماز |
| تفسیر نماز | محسن قرائتی | ستاد اقامه نماز | تفسیر نماز شامل, تکبیر و حمد و سوره و رکوع و سجود و تشهد و سلام |
| حضور قلب در نماز | رحیم کارگر | نشر معارف | جلد ۴۴ از مجموعۀ پرسش‌ها و پاسخ‌های دانشجویی که توسط نهاد رهبری در دانشگاه‌ها تهیه گردیده |
| چرا نماز بخوانیم؟ | امیر رجبی | ستاد اقامه نماز | این کتاب برگزیده‌های آثار دومین مسابقه جوانان نویسنده در سه بخش تنظیم شده است: چرا دین؟ چرا اسلام؟ و چرا نماز؟ |
| چرا نماز؟! | عطایی اصفهانی | نشر حضرت عباس | پاسخ‌های استدلالی به پرسش‌های اساسی در زمینه نماز |
| سیمای نماز | حسین انصاریان | نشر دارالعرفان | مباحث: ارزش و عظمت نماز، نماز در آیینه حیات انبیاء، نشانه‌های مؤمن، ارزیابی وضع نماز، موانع، شرایط و ترجمه نماز |
| صلاة الخاشعین | شهید دستغیب | دفتر انتشارات اسلامی | فضیلت نماز، حضور قلب و اهمیت خضوع و خشوع در نماز و نحوۀ به دست آوردن آن، شرایط باطنی نماز و موانع قبولی آن |
| نمازهای مستحبی | عباس عزیزی | ستاد اقامه نماز | مهمترین نمازهای مستحبی طول سال |
| داستان‌ها و حکایت‌های نماز | رحیم کارگر | ستاد اقامه نماز | این کتاب دارای ۲۷۶ داستان و حکایت از منابعی معتبر است |
| پرستش آگاهانه | محمدرضا رضوان طلب | ستاد اقامه نماز | این کتاب به صورت درس نامه‌ای از فلسفه و احکام نماز است |
کتاب‌های تخصصی
| نام کتاب | نویسنده | انتشارات | توضیحات |
|---|---|---|---|
| آداب نماز | امام خمینی | مؤسسه تنظیم و نشر آثار | با سبکی عارفانه به بیان تفصیلی آداب قلبی و اسرار معنوی نماز پرداخته و دارای دو مقدمه است که امام خطاب به فرزندان خود نوشته‌اند |
| اسرار نماز | امام خمینی | مؤسسه تنظیم و نشر آثار | تفسیر عرفانی نماز از اذان تا تشهد و سلام |
| الصلاة فی الکتاب و السنة | محمد ری شهری | دارالحدیث | آیات قرآن و احادیث شیعه و سنی درباره لزوم نماز، حکمت نماز، نماز پیش از اسلام، برتری نماز، ویژگی نماز، اوقات نماز، آداب نماز و... |
| رازهای نماز | جوادی آملی | نشر اسرا | نگاهی فلسفی و ژرف به نماز و احکام آن |
سایت‌های مرتبط با نماز
پانویس
- ↑ فرهنگ فارسی عمید
- ↑ فرهنگ واژهٔ دهخدا
- ↑ . راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن مادّه «صلی»
- ↑ همچون: (توبه/۱۰۳)، (احزاب/۵۶)، (بقره/۱۵۷)
- ↑ مقدمه‌ای بر فلسفه نماز، انتشارات بین المللی یادآوران، دکتر محمد مسعود نوروزی، ص۱۱۶
- ↑ مدثر/۴۲
- ↑ ماعون/۵
- ↑ «...وَ أَقِمِ الصَّلَاةَ إِنَّ الصَّلَاةَ تَنْهَی عَنِ الْفَحْشَاء وَ الْمُنكَرِ...» (عنکبوت/۴۵) «...ونماز را بر پادار، که نماز (انسان) را از زشتیها و گناه باز میدارد...»
- ↑ قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَکی وَ ذَکرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّی اعلی/ ۱۵-۱۴
- ↑ وَ جَعَلَنی مُبارَکاً أَینَ ما کنْتُ وَ أَوْصانی بِالصَّلاةِ وَ الزَّکاةِ ما دُمْتُ حَیا مریم/۳۱
- ↑ وَ کانَ یأْمُرُ أَهْلَهُ بِالصَّلاةِ وَ الزَّکاة مریم/۵۵
- ↑ پیامبر(ص): الصلوة عماد دینکم نماز پایه و ستون دین شماست. میزان الحکمه ج۵ ص۳۷۰
- ↑ پیامبر(ص): الصلوة معراج المؤمن نماز معراج مؤمن است. کشف الاسرار ج۲ ص.۶۷۶ سرالصلوة ص۷ اعتقادات مجلسی ص۲۹
- ↑ پیامبر(ص): الصلوة نور المؤمن نماز نور مؤمن است. شهاب الاخبار ص.۵۰ نهج الفصاحه ص۳۹۶
- ↑ پیامبر(ص): علم الایمان الصلوة علامت و نشانه ایمان نمازاست. شهاب الاخبار ص۵۹
- ↑ امام کاظم(ع): افضل ما یتقرب به العبد الی الله بعد المعرفة به الصلوة بهترین چیزی که بنده بعد از شناخت خدا به وسیله آن به درگاه الهی تقرب پیدا می‌کند نماز است. تحت العقول ص۴۵۵
- ↑ پیامبر(ص): الصلوة مفتاج الجنة نماز کلید بهشت است. نهج الفصاحه حدیث ۱۵۸۸
- ↑ پیامبر(ص): قره عینی فی الصلاة روشنی چشم من در نماز است. نهج الفصاحه ص,۲۸۳ حدیث.۱۳۴۳ بحار الانوار ج,۸۲ ص۱۹۳
- ↑ امام صادق(ع): ان افضل الاعمال عند الله یوم القیامة الصلوة همانا بهترین عمل در روز قیامت نزد خداوند نماز است. مستدرک الوسائل ج۳ ص۷
- ↑ پیامبر(ص): اول ما یسالون عنه الصلوات الخمس اولین چیزی که از انسانها سؤال می‌شود نمازهای پنج گانه است. کنز العمال ج۷ حدیث ۱۸۸۵۹
- ↑ امام صادق(ع): امتحنوا شیعتنا عند ثلاث: عندمواقیت الصلاة کیف محافظتهم علیها و عند سرارهم کیف حفظهم لها عند عدونا والی اموالهم کیف مواساتهم لاخوانهم فیها شیعیان ما و پیروان ما را به سه مسأله امتحان کنید:۱- اهمیت به اوقات نماز که آیا اول وقت نماز را برپا می‌دارند یا خیر؟۲ - حفظ اسرار یعنی در حفظ اسرار و مسائل محرمانه کوشا هستند یا خیر؟۳ - و از حیث توانمندیهای مالی یعنی آیا در مال خودبرای برادران دینی سهمی قائلند و دست آنها را می‌گیرند یا خیر؟ خصال صدوق ج۱ ص۱۰۳
- ↑ پیامبر(ص): الصلاة انس فی قبره و فراش تحت جنبه و جواب لمنکر و نکیر نماز مونس (نمازگزار) در قبر فراش نیکو در زیرش و پاسخ نمازگزار برای نکیر و منکر می‌باشد. بحار الانوار ج,۸۲ ص۲۳۲
- ↑ پیامبر(ص):الصلاة زاد للمؤمن من الدنیا الی الاخرة نماز زاد و توشه مؤمن در دنیا برای آخرت می‌باشد. بحار الانوار ج,۸۲ ص۲۳۲
- ↑ پیامبر(ص): الصلاة اجابة للدعاء و قبول للاعمال نمازموجب اجابت دعا و قبولی اعمال است. بحار الانوار ج,۸۲ ص۱
- ↑ پیامبر(ص): مثل الصوات الخمس کمثل نهرجار عذب علی باب احدکم یغتسل فیه کل یوم خمس مرات فما یبقی ذالک من الدنس نمازهای پنج گانه به نهر جاری گوارایی می‌مانند که بر در خانه هایتان روان است وهر روز پنج بار خود را در زلال آن شست و شو می‌دهید دیگر هیچ پلیدی باقی نمی‌ماند. کنز العمال ج۷ ص,۲۹۱ حدیث ۱۸۹۳۱
- ↑ امام علی(ع): الصلوة حصن من سطوات الشیطان نماز قلعه و دژ محکمی است که نمازگزار را از حملات شیطان نگاه میدارد. غررالحکم ص.۵۶ میزان الحکمة ج۵ ص۳۶۷
- ↑ امام علی(ع):و اعلم ان کل شی ء من عملک تبع لصلاتک بدان که تمام اعمالت تابع نمازت خواهند بود. نهج البلاغه نامه ۲۷
- ↑ حضرت فاطمه زهرا(س): (جعل الله) الصلاة تنزیها لکم عن الکبر خداوند نماز را جهت دوری شما از کبر و خود پسندی مقرر فرمود. اعیان الشیعه ج۱ ص۳۱۶
- ↑ پیامبر(ص): الصلوة کفارة الخطایا ثم قرأ: "ان الحسنات یذهبن السیئات " نماز کفاره گناهان می‌باشد. سپس آن حضرت این آیه را خواند که:"حسنات سیئات را از بین می‌برد". تفسیر ابوالفتوح رازی ج۱ ص۲۴۸
- ↑ امام علی(ع):الصلوة حصن الرحمن و مدحرة الشیطان نماز قلعه خدای بسیار مهربان و وسیله‌ای برای دور کردن شیطان است. غرر الحکم ج۲ ص,۱۶۶ چاپ دانشگاه
- ↑ پیامبر(ص): نوروا منازلکم بالصلاة و قرائة القران به خانه هایتان با خواندن نماز و قرائت قرآن نورانیت ببخشید. کنز العمال ج,۱۵ ص,۳۹۲ حدیث ۴۱۵۱۸
- ↑ امام صادق(ع):ان الله یدفع بمن یصلی من شیعتنا عمن لایصلی من شیعتنا و لو اجمعوا علی ترک الصلوة لهلکوا همانا خداوندبه وسیله شیعیانی که نماز به جا می‌آورند از شیعیان بی‌نماز (بلا) را دفع می‌کند ولی اگر همه تارک نماز بودند هر آینه همه هلاک می‌شدند. مستدرک الوسائل ج۱ ص۱۸۴
- ↑ امام صادق(ع): ما یمنع احدکم اذا دخل علیه غم من غموم الدنیا ان یتوضأ ثم یدخل المسجد فیرکع رکعتین یدعو الله فیهما اما سمعت الله تعالی یقول: "واستعینوا بالصبر و الصلاة " چه مانعی دارد که چون یکی از شماغم و اندوهی از غمهای دنیا بر او درآمد وضو بگیرد و به مسجد برود و دو رکعت نماز بخواند و برای رفع اندوه خود خدا را بخواند. مگر نشنیده‌ای که خدا می‌فرماید:"واستعینوا بالصبر و الصلاة ". مجمع البیان ج۱ ص.۱۰۰ وسائل الشیعه ج۵ ص۲۶۳
- ↑ پیامبر(ص):الصلاة جواز علی الصراط نماز جواز عبور ازصراط است. بحار الانوار ج,۹۸ ص۱۶۸
- ↑ پیامبر(ص): اول ما افترض الله علی أمتی الصلوات الخمس اولین چیزی که خداوند بر امت من واجب کرد نمازهای پنج گانه است. کنز العمال ج۷ حدیث ۱۸۸۵۱
- ↑ امام علی(ع):ألاتسمعون الی جواب اهل النار حین سئلوا:"ما سلککم فی سقر؟ قالوا: لم نک من المصلین " آیا به پاسخ اهل دوزخ گوش فرانمی دهید که وقتی از آنها می‌پرسند: "چه چیز شما را گرفتار دوزخ ساخت؟ می‌گویند: ما از نمازگزاران نبودیم ". بحار الانوار ج,۸۲ ص.۲۲۴ نهج البلاغه خطبه ۱۹۰
- ↑ پیامبر(ص):الجفاء کل الجفاء و الکفر من سمع منادی الله تعالی ینادی بالصلاة و یدعوه الی الفلاح فلایجیبه نشانه ستمکاری و کفر (نفاق) آن است که کسی منادی خدا را بشنود که به نماز ندا می‌دهد و وی را به رستگاری می‌خواند و دعوت او را اجابت نکند. نهج الفصاحه ص۲۷۹
- ↑ پیامبر(ص): تارک الصلاة یسأل الرجعة الی الدنیا و ذلک قول الله تعالی: حتی اذا جاء احدهم الموت قال: "رب ارجعون لعلی أعمل صالحا فیما ترکت کلا انها کلمة هو قائلها و من ورائهم برزخ الی یوم یبعثون " بی‌نماز درخواست می‌کند به دنیا برگردد و این است سخن خداوند متعال تا گاهی که به یکی از آنان مرگ آمد گوید: "پروردگارا مرا برگردانید تا شایدعمل شایسته انجام دهم در آنچه بازگزاردم نه چنین است آن سخنی است که او گوینده‌اش هست واز پشت آنهاتا روزی که برانگیخته شوند برزخ است. بحار الانوار ج,۷۷ ص.۵۸ اصول کافی ج۲ ص۶۵
- ↑ از امام صادق(ع) روایت شده: «إنَّ شَفاعَتَنا لاتَنالُ مُستَخِفَّاً بِالصّلاة» شیخ صدوق من لایحضره الفقیه ج۱ ص۲۰۶. «همانا شفاعت ما به سبک شمارندۀ نماز نمی‌رسد.»
- ↑ مستدرک الوسائل: ج۳ ص۲۳ ح ۱
- ↑ . مفردات، ص۴۹۱
- ↑ رَبِّ اجْعَلْنِی مُقیمَ الصَّلاَةِ وَ مِن ذُرِّیتِی (ابراهیم/۴۰) پروردگارا! مرا به پادارندۀ نماز قرار ده و از فرزندانم (نیز
- ↑ مریم/۵۵ انبیا/۷۳
- ↑ طه/۱۴
- ↑ فنادته الملائکة و هو قائم یصلی فی المحراب سوره آل عمران-آیه۳۹ در حالیکه او در محراب به نماز ایستاده بود، فرشتگان او را صدا زدند
- ↑ «و َأَوْصَانِی بِالصَّلَاةِ وَالزَّكَاةِ مَا دُمْتُ حَیا» (مریم/۳۱) «و تا زمانی که زنده‌ام مرا به نماز و زکات توصیه کرده است».
- ↑ .طباطبایی، سید محمد حسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۴ ص۴۷
- ↑ هود/۸۷
- ↑ سوره لقمان-آیه ۱۷
- ↑ وسایل الشیعه / ۳ / ۹ و ۱۰
- ↑ بحارالانوار، ج۱۹ ص۱۳۰
- ↑ برای چرایی مراجعه کنید به مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی یا پرسمان دانشجویی
- ↑ به عنوان نمونه نگاه کنید به: کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۲۶۶، ج۳، ص۴۲، ۲۶۹و۲۷۰و۲۸۸.
- ↑ نگاه کنید به: بحرانی، الحدایق الناظرة، ۱۴۰۵ق، ج۸، ص۱۴۵؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۱۳، ص۱۳۴و۱۳۵.
- ↑ توضیح المسائل امام خمینی (ره) ,م ۹۴۲
- ↑[۱]
- ↑ «منزه است خدای بزرگ و ستایش مخصوص اوست»
- ↑ «منزه است خدای بلند مرتبه و ستایش مخصوص اوست»
- ↑ خدایا در دنیا و آخرت به ما خیر و نیکی عطا کن و ما را از عذاب آتش نجات بده
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل، مسئله ۹۶۵
- ↑ الفقه علی المذاهب الخمسه، ج۱، ص۱۰۹
- ↑ الفقه علی المذاهب الخمسة: ج۱، ص۱۱۰
- ↑ الفقه علی المذاهب الخمسة: ج۱، ص۱۱۰
- ↑ الفقه علی المذاهب الخمسة: ج۱، ص۱۱۰
- ↑ الفقه علی المذاهب الخمسة: ج۱، ص۱۱۰
- ↑ الفقه علی المذاهب الخمسة: ج۱، ص۱۱۰-۱۱۱
- ↑ الفقه علی المذاهب الخمسة: ج۱، ص۱۱۱
- ↑ الفقه علی المذاهب الخمسة: ج۱، ص۱۱۱
- ↑ الفقه علی المذاهب الخمسة: ج۱، ص۱۱۱
- ↑ الفقه علی المذاهب الخمسة: ج۱، ص۱۱۲
- ↑ الفقه علی المذاهب الخمسة: ج۱، ص۱۱۲
- ↑ الفقه علی المذاهب الخمسة: ج۱، ص۱۱۲
- ↑ الفقه علی المذاهب الخمسة: ج۱، ص۱۱۲-۱۱۳
- ↑ الفقه علی المذاهب الخمسة: ج۱، ص۱۱۴
- ↑ الفقه علی المذاهب الخمسة: ج۱، ص۱۱۴
- ↑ الفقه علی المذاهب الخمسة: ج۱، ص۱۳۹
- ↑ الفقه علی المذاهب الخمسة: ج۱، ص۱۴۲
- ↑ طه/۱۴
- ↑ وسائل الشیعه، ج۳، ص۴
- ↑ . وسائل الشیعه جلد ۳، ص۷، (باب ۲ از ابواب اعداد الفرائض حدیث ۳)
- ↑ عنکبوت/۴۵
- ↑ میزان الحکمه، ج۵، ص۳۷۱، ح ۱۰۲۵۴
- ↑ امیرالمؤمنین علی(ع): فرض الله الایمان تطهیراً من الشرک و الصلوه تنزیهاً عن الکبر...:خداوند ایمان را برای پاکسازی انسانها از شرک واجب کرده است و نماز را برای پاکسازی از کبر. نهج البلاغه، کلمات قصار ۲۵۲
- ↑ . معارج، آیات ۱۹ تا ۲۴
- ↑ سوره بقره، آیات ۴۵ و ۱۵۳
- ↑ نماز، نخستین نشانۀ حکومت صالحان در روی زمین است: «الَّذِینَ إِن مَّكَّنَّاهُمْ فِی الْأَرْضِ أَقَامُوا الصَّلَاةَ...» (حج/۴۱) «کسانی که هرگاه در زمین به آنها قدرت بخشیم، نماز را برپامی دارند...»
- ↑ وَ اسْتَعینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ وَ إِنَّها لَکبیرَةٌ إِلاَّ عَلَی الْخاشِعین بقره/۴۵
منابع
- ابن شعبه، حسن بن علی، تحف العقول، مؤسسه النشر الاسلامی، ۱۳۶۳ش.
- ابوالفتوح رازی حسین بن علی، تفسیر ابوالفتوح رازی، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، ۱۴۰۸ق.
- امین، محسن، اعیان الشیعه، دارالتعارف للمطبوعات، ۱۴۰۳ق.
- آمدی عبدالواحدمحمد، غرر الحکم، چاپ دانشگاه تهران.
- بحرانی، یوسف بن احمد، الحدایق الناظرة فی احکام العترة الطاهرة، تحقیق و تصحیح محمد تقى ایروانى و سیدعبدالرزاق مقرم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، ۱۴۰۵ق.
- پاینده ابوالقاسم، نهج الفصاحه، دارالعلم، ۱۳۸۷ش.
- توضیح المسائل امام خمینی (ره).
- راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن.
- سید محمد حسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن، مؤسسه النشر الاسلامی.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، نشر صدوق، ۱۳۶۷ش.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، خصال صدوق، جامعه مدرسین، ۱۳۶۲ش.
- شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، مؤسسة آل البیت علیهم السلام، قم، ۱۴۰۹ق.
- علامه مجلسی محمد باقر، بحار الانوار، دارالکتب اسلامیة، تهران، ۱۳۶۲ش.
- علی المتقی ابن حسام الدین هندی، کنزالعمال، دائرة المعارف العثمانیة، بعاصمة حیدر آباد، ۱۳۶۴ق.
- فرهنگ فارسی عمید.
- فرهنگ واژهٔ دهخدا.
- قطب راوندی، سعید بن هبه الله، شهاب الاخبار، دارالحدیث، ۱۳۸۸ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
- محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، انتشارات دارالحدیث.
- نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائه الاسلام، تحقیق و تصحیح عباس قواچانی و علی آخوندی، بیروت، دار إحیاء‌التراث العربی، چاپ هفتم، ۱۳۶۲ش.
- نوروزی محمد مسعود، مقدمه‌ای بر فلسفه نماز، انتشارات بین المللی یادآوران.
- نوری، میرزا حسین، مستدرک الوسائل، مؤسسه آل البیت: لاحیاء التراث، طبعة الاولی، قم، ۱۴۰۷ق.