کیفیّت و نحوه خواندن نمازهای نافله
نمازهای مستحبّی زیاد است و آن ها را نافله گویند و بین نمازهای مستحبّی به خواندن نافله های شبانه روز بیش تر سفارش شده و آن ها را در غیر روز جمعه، سی و چهار رکعتند که؛ هشت رکعت آن نافله ظهر و هشت رکعت نافله عصر و چهار رکعت نافله مغرب و دو رکعت نافله عشا و یازده رکعت نافله شب و دو رکعت نافله صبح می باشد و چون دو رکعت نافله عشا را بنابر احتیاط واجب باید نشسته خواند ، یک رکعت حساب می شود . ولی در روز جمعه بر شانزده رکعت نافله ظهر و عصر ، چهار رکعت اضافه می شود.
فلسفه نمازهای نافله چیست؟ و چگونه می توان از آن بهره برداری بالایی نمود؟
در روایات وارد گشته که نمازهای نافله مانند سدّی هستند که از نمازهای واجب محافظت می کنند یا موجب جبران نقائص نماز می گردند.
امام سجاد علیه السّلام فرمودند: «حق تعالی تدارک خواهد فرمود نقصان نمازهای تان را به نمازهای نافله» (منتهی الامال، تاریخ امام سجاد علیه السّلام).
البتّه برخی از نمازهای مستحبّی اثرات مخصوص به خودی نیز دارند، مانند نماز شب که خواصّ متعدّدی در روایات برای آن بیان شده مانند، تقویت ایمان و انس به خداوند، زیادی روزی، زیبایی چهره و... .
یا نماز جعفر طیّار که برای برآورده شدن حاجت یا رفع مشکل خوانده می شود یا نماز شکر که موجب ازدیاد نعمت می گردد و طریقه بهره برداری کامل از نوافل همان شیوه ای است که خود معصومین علیهم السّلام به نسبت به انجام نوافل دستور داده اند، یعنی به هیچ وجه کم ترین تغییری در آن ایجاد نکنیم.
تمام نمازهاى یومیّه براى خود نماز نافله هایى دارند که به صورت دو رکعتى همانند نماز صبح خوانده می شود .
نماز های نافله روزانه: نافله صبح: دو رکعت قبل از نماز صبح.
نافله ظهر: چهار تا دو رکعتى قبل از نماز ظهر. نافله عصر: چهار تا دو رکعتى قبل از نماز عصر.
نافله مغرب: دو تا دو رکعتى بعد از نماز مغرب. نافله عشا: یک دو رکعتى به صورت نشسته (بعد از نماز عشا).
نماز نافله شب:
نماز شب یازده رکعت است. که به صورت پنج تا دو رکعتی و یک، یک رکعتی خوانده می شود.
چهار تا دو رکعتى اوّل به نیّت نماز نافله شب.
یک دو رکعتى به نیّت نماز نافله شَفع. یک، یک رکعتى به نیّت نافله وَتر.
کیفیّت و نحوه خواندن نافله صبح:
دو رکعت است که وقت آن از نصف شب به اندازه گذاشتن یازده رکعت نماز شب است تا نزدیکی طلوع آفتاب که سرخی آفتاب و حُمرِه مَشرِقِیّه پدیدار گردد، امّا بهتر است بعد از فجر اوّل و قبل از نماز صبح خوانده شود و در رکعت اوّل آن بعد از حمد، سوره قل یا ایّها الکافرون و در رکعت دوم بعد از حمد، سوره توحید خوانده شود.
بین نافله نماز صبح و نماز صبح، بهتر است سه تا صلوات بفرستد. که هر کس چنین کند خداوند روی او را از حرارت آتش جهنّم نگه می دارد. سپس سجده شکر کند و بعد از اذان و اقامه ، مشغول نماز صبح شود .
و بعد از نماز صبح هم اگر حوصله داشته باشید، دعای عهد و زیارت آل یاسین و زیارت عاشورا و دعای صباح.
کیفیّت و نحوه خواندن نماز شب:
نماز شب یازده رکعت است که می شود آن را به دو صورت خلاصه و آسان ، و یا مقداری مفصّل تر و همراه با دعاهای مَأثوره و قرائت قرآن خواند.
امّا طریق آسان آن عبارت است از این که:
انسان حدود نیم ساعت به اذان صبح مانده از خواب بیدار شود و بعد از وضو ، چهار تا دو رکعتی عیناً مثل نماز صبح به نیّت نافله شب بخواند، یعنی در هر رکعت بعد از حمد یک بار «قل هو الله احد» یا یکی از سوره های کوچک را بخواند . که در مجموع ۸ رکعت می شود.
بعد دو رکعت به نیّت نماز شفع بخواند که در رکعت اوّل بعد از حمد سوره «قل اعوذ بربّ النّاس» و در رکعت دوم بعد از حمد سوره «قل اعوذ بربّ الفلق» را بخواند و نماز را تمام کند.
بعد هم یک رکعت به نام نماز وتر است که بعد از حمد یک مرتبه «قل هو الله احد» یا بهتر است سه مرتبه «قل هو الله احد» و یک مرتبه «قل اعوذ بربّ الفلق» و یک مرتبه «قل اعوذ بربّ النّاس» را بخواند و بعد قنوت بگیرد و ۷ مرتبه بگوید :
((هَذا مـَقامُ العَائـِذِ بِکَ مِنَ النَّار)).
و سپس با دست چپ قنوت بگیرد و به دست راست تسبیح بگیرد و ۷۰ مرتبه بگوید :
((اَستَغفِرُ اللهَ رَبِّی وَ اَتُوبُ اِلَیه)) یا ((اَستَغفِرُ اللهَ وَ اَتُوبُ اِلَیه)).
سپس ۳۰۰ مرتبه بگوید((الــعَفو)).
که اگر یک تسبیح صد دانه به دست بگیرد و هر دانه تسبیح را سه بار بگوید ((الــعفــو)) با یک دور تسبیح ۳۰۰ مرتبه ((الـعــفو)) تمام می شود و در مجموع ۳۰۰ مرتبه ((الــعفــو)) را در ۳ دقیقه می شود گفت .
بعد هم برای ۴۰ نفر مؤمن دعا و استغفار کند مثلاً بگوید: ((اللَّهُمَّ اغفِر اَبِی)) ، یا فارسی بگوید: خدایا پدرم را بیامرز، مادرم را بیامرز، فلانی را بیامرز و ... افراد زنده و مرده در این جا فرقی ندارند ، برای زنده ها هم صحیح است استغفار کند و در پایان بگوید: ((رَبِّ اغفـِرلِی وَ ارحَمنِی وَ تــُب عَلَیَّ إِنَّکَ أنتَ التَّوَّابُ الغَفــُورُ الـَّرحِیم)). پس به رکوع و سجده برود و نماز را تمام کند و بعد از آن ((تسبیح حضرت زهرا علیها السّلام)) را انجام دهد. و هم چنین ((آیه الکرسی)) را بخواند .
اگر انصاف به خرج دهیم باید حتماً همه ما حداقل این روش آسان و راحت نماز شب را ترک نکنیم و خودمان را در زمره متهجّدان و عابدان و نماز شب خوانان قرار بدهیم .
امّا اگر ما تصمیم جدّی بگیریم خداوند هم کمک خواهد کرد، زیرا که خداوند نماز شب را خیلی دوست دارد و به دنبال بهانه است تا مسلمانان و خاصّه شیعیان علی بن ابی طالب علیه السّلام را به بهشت ببرد ، بیایید ما این بهانه را درست کنیم تا خداوند ما را در زمره نماز شب خوانان واقعی و عابدان و زاهدان و متهجّدان حقیقی قرار دهد.
خوب هر مقدار که از وقت باقی مانده تا اذان صبح مشغول قرائت قرآن شود که ثواب زیادی دارد و خداوند متعال در سوره ((مُزَّمِّل)) پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم را مکلّف می کند که مشغول ترتیل قرآن شود که همان قرائت همراه با تأمّل و تفکّر در آیات قرآن است که توضیح بیش ترش در بخش نماز شب از دیدگاه قرآن آمده است . هم چنین خواندن مناجات خمس عشره بسیار ثواب دارد.
فضیلت نماز شب:
امام صادق علیه السّلام فرمود: «نماز شب صورت را زیبا و خلق را نیکو و انسان را خوشبو می گرداند، رزق را زیاد و قرض را ادا می کند، اندوه را برطرف می سازد و چشم را جلا می دهد».
رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم فرمود: «نماز شب وسیله ای است برای خوشنودی خدا و دوستی ملائکه».
امام صادق علیه السّلام فرمود: «در خانه هایی که نماز شب خوانده می شود و قرآن تلاوت می گردد، آن خانه ها نزد آسمانیان هم چون ستاره درخشانند».
سؤالات متداول نماز نافله:
سؤال: کیفیّت خواندن نافله هاى نشسته را بیان فرمایید؟ (نحوه نشستن، خم شدن در رکوع و…)
جواب: کیفیّت نشستن در نافله ها همان هیئت نشستن در تشهّد نماز است، و مقدار خم شدن در رکوع به مقدار معمول و میسور برای شخص نشسته است، و کمتر از آن هم ولو با اشاره چه بسا مانعی نداشته باشد.
سؤال: آیا کیفیّت نمازهاى نافله با نمازهاى واجب فرقى دارد؟ (در مورد افتتاحیات، قرائت، کیفیّت رکوع و سجود، نشستن و اختتامیات)
جواب: نحوه انجام اجزاء نماز در فریضه و نافله یکسان است، و آداب و اذکار وارده در باب فرائض؛ رعایت آن در نوافل مستحبّى مانعى ندارد، هر چند بنای شرع در نوافل ترخیص و تخفیف است، و این به جهت حفظ نشاط بندگان در عبادت و عدم ملالت نفس ایشان از طاعت می باشد.
سؤال: اگر انسان در محیط کار بود یا جائی که دائماً سر و کار با افراد دارد، و وقت نماز شد خصوصاً نماز ظهر و به جهت فضیلت مخفی اقامه شدن نوافل از یک طرف، و هم چنین این که دیگران توجّه پیدا مى کنند و در چشم دیگران مى افتد: الف) چگونه عمل نماید که از نوافل محروم نشود و در چشم دیگران هم نیفتد؟ (حتّى اگر تلاش بشود به جهت مخفی بودن آن، ولى به هر حال برای دیگران آشکار مى شود). ب) آیا در چنین شرایطى مى توان نوافل را قبل از اذان ظهر خواند؟
جواب: مى تواند نوافل ظهر را در اوّل اذان در فرصت تجمّع مأمومین برای نماز، و هنگام اداء نماز ظهر (دیگران به جماعت) به طور فرادا ولى همراه جمع خوانده، و نماز ظهر فریضه خود را همراه با نماز عصر ایشان که متوالیاً مى خوانند به جای آورد. و ملاحظه خلق، در عدم تزاحم با رعایت حقّ خالق جایز است، و الاّ در تزاحم؛ مراعات و ملاحظه مخلوق شرک است. البتّه در صورت اضطرار نوافل را قبل از ظهر مى تواند بخواند، ولى نه به طور مستمر، که مرجوح است.
سؤال: اگر فرایضی بر عهده انسان باشد مثل نماز پدر بر گردن پسر و یا واجبات فوت شده، و انسان بخواهد آن ها را ادا کند، آیا بهتر است نوافل را به جا آورد و یا این که ابتدا باید تمام نمازهای واجب را به جا آورد؟
جواب: وجود نماز واجب به ذمّه شخص؛ مانع از انجام نوافل نیست، ولى اگر اتیان نوافل مانع از توفیق به قضای واجبات مى گردد؛ قضای واجب را مقدّم دارد، ولى این شامل اقلّ صلاة اللّیل یعنى نماز شفع و وتر نمى گردد، پس این را ترک ننماید ولو به قصد قضای واجب.
سؤال: در مسافرتهائی که با اتوبوس انجام مى گیرد و انسان برای نماز صبح در بین راه مى باشد با توجّه به این که رانندگان عموماً مدّتى بعد از اذان صبح یا نزدیک طلوع آفتاب برای نماز صبح توقّف مى نمایند، تکلیف برای انجام اقلّ صلاة اللّیل (نماز شفع و وتر) چیست؟
جواب: در صورت خوف ذهاب وقت، می تواند در حال سوار بودن (به قدر ممکن) نوافل لیل و شفع و وتر را انجام دهد.
سؤال: شخصی که مقیّد به خواندن نوافل است در هنگامی که مثلاً نافله ظهر مى خواند بین خواندن نافله، وقت نماز ظهر داخل مى شود آیا مى تواند ادامه نافله را بعد از اداء نماز ظهر بخواند؟ البتّه به غیر از نافله عشاء که بعد از اداء نماز مى باشد، حکم بقیّه نمازها (صبح و عصر و مغرب) را بیان بفرمایید.
جواب: نافله را ادامه دهد تا تمام شود، و سپس فریضه را به جای آورد، مگر به جهت درک جماعت مؤمن عارف که بقیّه نافله را پس از فریضه به جماعت، تمام مى کند.
سؤال: در نماز مستحبّى ، ثواب ایستاده با نشسته فرقی دارد یا خیر؟
جواب: ایستاده افضل است.
سؤال: آیا نماز غفیله را مى توان به جاى دو رکعت از نافله هاى مغرب خواند؟
جواب: مى توان دو رکعت از نافله مغرب را به صورت نماز غفیله به جا آورد.
سؤال: در نمازهاى نوافل و زیارت و نماز واجب یومیّه آیا می توان به گفتن صرف تکبیرات افتتاحیه بدون خواندن دعاهاى پس از آن جهت درک فضیلت آن اقدام کرد؟
جواب: مانعى ندارد.
سؤال: در نماز شفع و وتر آیا باید کیفیّت خاصّى لحاظ شود یا این که به همان صورت نمازهاى یومیّه کفایت مى کند؟
جواب: مانند نمازهای یومیّه بوده إلاّ این که نافله شفع دو رکعت و جدای از نافله یک رکعتی وتر می باشد، و تفصیل آداب آن در کتب ادعیه و اعمال از حدیث شریف مفصّلاً نقل شده است.
سؤال: در بعض نمازهاى وارده در أیّام و لیالى خاص، سور خاصّى براى قرائت بعد از حمد مشخّص شده و گاهى باید مکرّر خوانده شوند. آیا مى توان این نمازها را نیز به صورت نمازهاى معمولى خواند؟
جواب: چه بسا مانعى ندارد ولى آثار مخصوصه آن مرهون کیفیّت مخصوصه آن همراه با قبول مولا مى باشد.
سؤال: نافله جمعه، چهار رکعت دیگر اضافه دارد در وقت ظهر، امّا دقیقاً کی و چه وقتی خوانده می شود؟ چون وقت نماز ظهر روز جمعه تنگ است؟
جواب: نوافل روز جمعه که به جای نافله ظهر و عصر روزهای دیگر است؛ مجموعاً بیست رکعت بوده که: شش رکعت آن در اوّل روز پس از طلوع آفتاب، و شش رکعت آن در هنگام ضحى که میانه طلوع و زوال آفتاب است، و در هشت رکعت بقیّه اختیار دارد که: دو رکعت پس از زوال و قبل از فریضه ظهر یا جمعه، و شش رکعت پس از آن به جاى آورد؛ یا این که شش رکعت پیش از زوال و دو رکعت پس از زوال و قبل از فریضه به جاى آورد؛ البتّه روش أوّل أولى است.
سؤال: آیا نماز مستحبّى که داراى کیفیّت خاصّى است (مانند نماز غفیله) را مى توان به جاى نافله هاى یومیّه خواند؟
جواب: هرکدام جاى خود را دارند، ولى می توان نافله را به صورت نماز غفیله و مانند آن به جاى آورد.
سؤال: آیا می توان یک نماز مستحبى را براى چند نیّت مختلف خواند؟
جواب: خواندن یک نماز به نیابت استحبابی از چند نفر مانعى ندارد، ولى خواندن یک نماز به جاى چند عنوان نماز درست نیست، امّا اگر نماز نافله یومیّه را در وقتی که نماز مستحبّی مخصوصی وارد شده به این صورت بخواند اشکالی نداشته و ضمن توفیق ادای نافله به ثواب آن نماز مخصوص نیز نائل شده است، مانند این که نافله مغرب را بعد از نماز فریضه مغرب به نیّت ادای نافله به صورت نماز غفیله بخواند.
سؤال: آیا در نوافل باید افتتاحیه و سلام نماز به صورت کامل خوانده شود؟
جواب: وقتی در مورد فرایض یومیّه؛ موارد مزبور به نحو استحباب و تأکید وارد شده باشد، دیگر در نوافل به نحو فرض نمی باشد.
س _ تعداد نمازهای مستحب چه قدر است و به آن ها چه می گویند؟
ج_ نمازهای مستحب بسیار است و آن ها را «نافله» می گویند.
س _ برخواندن کدام «نافله» را سفارش شده است؟
ج_ بر خواندن نافله های شبانه روز بیش تر سفارش شده است.
س _ نافله های شبانه روز چند رکعت است؟
ج_ در غیر روز جمعه، سی و چهار رکعت می باشند.
س _ ظهر و عصر چند رکعت نافله دارند؟
ج_ هشت رکعت نافله ظهر و هشت رکعت نافله عصر.
س _ نافله های مغرب و عشاء چند رکعت است؟
ج_ چهار رکعت نافله مغرب، دو رکعت نافله عشاء.
س _ نافله شب و صبح چند رکعت است؟
ج_ یازده رکعت نافله شب و دو رکعت نافله صبح.
س _ دو رکعت نافله عشا که نشسته خوانده می شود، چند رکعت محسوب می شود؟
ج_ یک رکعت حساب می شود.
س _ در روز جمعه چند رکعت نافله وجود دارد؟
ج_ در روز جمعه بر شانزده رکعت نافله ظهر و عصر، چهار رکعت اضافه می گردد.
س _ نافله ها چگونه خوانده می شود؟
ج_ تمام نافله ها دو رکعت دو رکعت، خوانده می شود، مانند نماز صبح.
س _ یازده رکعت نافله شب را چگونه و با چه نیّتی باید خواند؟
ج_ هشت رکعت آن باید به نیّت نافله شب، دو رکعت آن به نیّت «نماز شفع» و یک رکعت آن به نیّت «نماز وتر» خوانده شود.
س _ آیا می توان نمازهای نافله را نشسته خواند؟
ج_ نمازهای نافله را نشسته می توان خواند.
س _ در صورتی که نماز نافله را نشسته بخوانند، تعداد رکعات را چگونه حساب نمایند؟
ج_ بهتر است دو رکعت نماز نافله نشسته را یک رکعت حساب کند. مثلاً کسی که می خواهد نافله ظهر را که هشت رکعت است نشسته بخواند، بهتر است شانزده رکعت بخواند و اگر می خواهد نماز وتر را نشسته بخواند، دو نماز یک رکعتی به صورت نشسته بخواند.
س _ چه نافله هایی در سفر ساقط می شوند؟
ج_ نافله ظهر و عصر در سفر، ساقط می شود. امّا نافله عشاء اگر به رجای مطلوبیت بخواند، مانعی ندارد.
برگرفته از پایگاه: سمت خدا
