ِصَلوةِ الزَّوالِ
به خواندن نماز زوال
و ظاهر اینست که حضرت اراده کردند به نماز شب سیزده رکعت را و به نماز زوال هشت رکعتى که نافله زوال است
.
و از انس روایت است که گفت شنیدم حضرت پیغمبر صلى الله علیه و آله فرمود دو رکعت نماز در دل شب بهتر است بسوى من از دنیا و آنچه در دنیا است و روایت شده که از امام زین العابدین علیه السلام سؤ ال کردند که چه شده که کسانى که در شب تهجّد مى کنند رویشان از همه کس نیکوتر است فرمود براى آنکه ایشان خلوت مى کنند با خدا حق تعالى مى پوشاند به ایشان از نور خویش .
وبالجمله روایات در این باب بسیار است و مکروه است ترک برخاستن شب و شیخ بسند صحیح از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده است که فرمود نیست بنده اى مگر اینکه بیدار مى شود در هر شب یک مرتبه یا دو مرتبه یا چند مرتبه پس اگر برخاست که برخاست و اگر نه مى گشاید شیطان میان پاهاى خود را پس بول مى کند در گوش او آیا نمى بیند آن کسى که برنخاسته است از براى نماز شب صبح که برمى خیزد گران و مکدّر و سنگین و کسِل است .
و شیخ برقى به سند معتبر از حضرت امام محمّد باقر علیه السلام روایت کرده که فرمود از براى شب شیطانى است که او را رها مى گویند پس هرگاه بنده اى از خواب بیدار شود و اراده کند برخاستن براى نماز شب را آن شیطان به او گوید حالا وقت برخاستن تو نیست پس دفعه دیگر که بیدار شود و خواهد برخیزد آن شیطان گوید که وقت برخاستن نشده یعنى زود است پس پیوسته او را از برخاستن زایل کند و حبس کند او را تا فجر طلوع کند و چون فجر طالع شود بول کند در گوش او آن وقت بگذرد از او در حالیکه دُم خود را مى جنباند از ناز و بخود مى بالد .
و ابن ابى جمهور از رسول خدا صلى الله علیه و آله نقل کرده که آن حضرت روزى به اصحاب خود فرمود که احدى از شما هرگاه خوابید شیطان گره مى زند بر پس سر او سه گره بزند مکان هر گرهى عَلَیک لَیلٌ طَویلٌ فَارْقُدْ یعنى شبت دراز است بخواب پس هرگاه بیدار شد و ذکر خدا کرد یک گِره گشوده شود و اگر وضوء گرفت یک گره دیگر گشوده گردد و اگر نماز خواند یک گره دیگر گشوده گردد پس داخل صبح شود به حال نشاط پاکیزه نفس والاّ صبح کند خبیث النَّفس کسْلان و این روایت در کتب اهل سنّت نیز مذکور است .
و قطب راوندى روایت کرده از امیرالمؤمنین علیه السلام که فرمود طمع مکن در سه چیز با سه چیز . طمع مکن در بیدارى شب با پرخوردن و در نور صورت با خوابیدن در جمیع شب و در امان از دنیا با صحبت فُسّاق .
و نیز قطب راوندى روایت کرده که حضرت عیسى علیه السلام صدا زد مادر خود مریم علیه السلام را بعد از مردنش و گفت اى مادر با من تکلّم کن آیا مى خواهى به دنیا برگردى گفت بلى براى آنکه نماز گذارم براى خدا در شب بسیار سرد و روزه بگیرم در روز بسیار گرم اى پسر جان من این راه بیمناک است .
کیفیت نماز شب
و اما کیفیت نماز شب بنحو آسان و مختصر که همه کس بتواند بجا آورد انشاءالله تعالى آنست که چون از خواب برخاست سجده کند براى خداوند تعالى و نیکو است در این حال یا در حال برداشتن سر از سجده بگوید:
اَلْحَمْدُلِلّهِ الَّذى اَحْیانى بَعْدَ ما اَماتَنى وَ اِلَیهِ
النُّشُورُ اَلْحَمْدُ لِلّهِ
ستایش خاص خدائى است که مرا پس از آنکه میراند زنده ام کرد و بسوى او
است رستاخیز ستایش خاص
الَّذى رَدَّ عَلَىَّ رُوحى لاَِحْمَدَهُ وَاَعْبُدَهُ
خدائى است که روحم را به من بازگرداند تا ستایش و پرستشش کنم
و چون برخاست و ایستاد بگوید:
اَللّهُمَّ اَعِنّى عَلى هَوْلِ الْمُطَّلَعِ وَ وَسِّعْ عَلَىَّ الْمَضْجَعَ وَارْزُقْنى
خَیرَما بَعْدَ الْمَوْتِ
خدایا یاریم ده بر هراس روز قیامت و فراخ گردان بر من آرامگاه قبرم را و خیر و خوبى پس از
مرگ را روزى ما گردان
و چون صداى خروس شنید بگوید:
سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلائِکةِ وَالرُّوحِ
بسیار منزه و بسیار پاکیزه است پروردگار
فرشتگان و روح (جبرئیل )
سَبَقَتْ رَحْمَتُک غَضَبَک لا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ عَمِلْتُ سُوَّءً وَظَلَمْتُ
نَفْسى فَاغْفِرْلى
پیشى گرفته مهرت بر خشمت معبودى نیست جز تو بد کرده ام و به خویشتن ستم کرده ام پس
بیامرز مرا
اِنَّهُ لایغْفِرُ الذُّنُوبَ اِلاّ اَنْتَ فَتُبْ عَلَىَّ اِنَّک اَنْتَ
التَّوّابُ الرَّحیمُ
که براستى نیامرزد گناهان را جز تو پس توبه ام بپذیر که همانا توئى توبه
پذیر مهربان
و چون نگاه کند به اطراف آسمان بخواند:
اَللّهُمَّ اِنَّهُ لایوارى مِنْک لَیلٌ ساجٍ
وَلاسَمآءٌ ذاتُ
خدایا براستى نپوشاند چیزى را از تو شب تار و نه آسمان
اَبْراجٍ وَلا اَرْضٌ ذاتُ مِهادٍ وَلاظُلُماتٌ بَعْضُها فَوْقَ بَعْضٍ وَ لابَحْرٌ
لُجِّىُّ
برج دار و نه زمین گسترده و نه تاریکیهاى متراکم روى هم و نه دریاى پرآب
تُدْلِجُ بَینَ یدَىِ الْمُدْلِجِ مِنْ خَلْقِک تُدْلِجُ الرَّحْمَةَ عَلى مَنْ
تَشآءُ مِنْ خَلْقِک
بروى شبانه در پیش شبروان خلق خویش و در شب ، رحمت خویش را به هر که خواهى از خلق
خود بدهى
تَعْلَمُ خآئِنَةَ الاَْعْینِ وَ ما تُخْفِى الصُّدُورُ غارَتِ النُّجُومُ
وَنامَتِ الْعُیونُ وَ
بدانى بهم خوردن دیدگان را و آنچه را در سینه ها است ستارگان فرو رفتند و دیدگان به
خواب رفتند و
اَنْتَ الْحَىُّ الْقَیومُ لا تَاْخُذُک سِنَةٌ وَلانَوْمٌ سُبْحانَ اللّهِ
رَبِّ الْعالَمینَ وَ اِلهِ
توئى زنده پاینده که نگیردت چرت و خواب منزه است خدا پروردگار جهانیان و معبود
الْمُرْسَلینَ وَالْحَمْدُلِلّهِ رَبِّ الْعالَمینَ
رسولان و ستایش خاص خدا پروردگار جهانیان است
پس بخواند پنج آیه آل عمران :
اِنَّ فى خَلْقِ السَّمواتِ وَالاَْرْضِ وَاخْتِلافِ اللَّیلِ وَالنَّهارِ لاَ یاتٍ لاِ
وُلىِ الاَْلْبابِ
براستى در خلقت آسمانها و زمین و اختلاف شب و روز نشانه هائى است براى صاحبان خرد
الَّذینَ یذْکروُنَ اللّهَ قِیاماً وَ قُعُوداً وَ عَلى جُنُوبِهِمْ وَ
یتَفَکرُونَ فى خَلْقِ
آنانکه یاد کنند خدا را ایستاده و نشسته و به پهلو خفته و بیندیشند در آفرینش
السَّمواتِ وَالاَْرْضِ رَبَّنا ما خَلَقْتَ هذا باطِلاً سُبْحانَک فَقِنا عَذابَ
النّارِ رَبَّنا
آسمانها و زمین (و گویند) پروردگارا تو اینها را بیهوده نیافریده اى منزهى تو پس ما
را از عذاب دوزخ نگهدار پروردگارا
اِنَّک مَنْ تُدْخِلِ النّارَ فَقَدْ اَخْزَیتهَ وَ ما لِلظّالِمینَ مِنْ
اَنْصارٍ رَبَّنا اِنَّنا سَمِعْنا
هر که را تو بدوزخ برى براستى که خوارش کرده اى و ستمکاران را یاورى نیست پروردگارا
ما ندازنى را شنیدیم
مُنادِیاً ینادى لِلاْیمانِ اَنْ امِنُوا بِرَبِّکمْ فَآمَنّا رَبَّنا فَاغْفِرْ
لَنا ذُ نُوبَنا وَ کفِّرْ عَنّا
که به ایمان ندا مى زد (و مى گفت ) به پروردگارتان ایمان آورید ما نیز ایمان آوردیم
پروردگارا گناهان ما را بیامرز و
سَیئاتِنا وَ تَوَفَّنا مَعَ الاَْبْرارِ رَبَّنا وَ اتِنا ما وَعَدْتَنا عَلى
رُسُلِک وَلاتُخْزِنا یوْمَ
بدیهاى ما را پوشیده دار و بمیران ما را با نیکان پروردگارا آنچه را که به ما وعده
داده اى بوسیله فرستادگان خویش به ما بده
الْقِیمَةِ اِنَّک لاتُخْلِفُ الْمیعادَ
و در روز قیامت رسوایمان مکن که تو خلف وعده نمى کنى
پس هرگاه خواست که متوجّه شود بسوى عبادت و او را حاجتى به تخلّى بوده باشد ابتدا کند به آن و چون بیرون آید از خلاء ابتدا کند به مسواک بعد از آن وضو بسازد وضوء کامل و خود را خوشبو سازد پس برخیزد به نماز شب و اوّل وقت آن از نصف شب است و هر چه نزدیکتر شود به طلوع صبح صادق افضل است و اگر طلوع کند صبح و چهار رکعت آن را بجا آورده باشد بقیه را بخواند به حمد تنها بى سوره پس چون برخاست براى نماز شب شروع مى کند به هشت رکعت نماز شب و بعد از هر دو رکعت سلام مى دهد و خوب است که در دو رکعت اوّل بعد از حمد شصت مرتبه توحید بخواند در هر رکعتى سى مرتبه تا منصرف شود از نماز و نبوده باشد میان او و خداى عزّوجلّ گناهى و یا آنکه در رکعت اوّل آن توحید و در رکعت دوّم ((قُلْ یا اَیهَا الْکافِروُنَ)) بخواند و در شش رکعت دیگر حمد و هر سوره که خواهد بخواند و کافى است حمد و ((قُلْ هُوَاللّهُ اَحَدٌ)) در هر رکعتى و جایز است اکتفا به حمد تنها وچنانکه سنّت است قنوت درنمازهاى واجبى سنّت است نیز در هر رکعت دویمى از نوافل و کافى است سه سُبْحانَ اللّهِ گفتن و یا آنکه گفته شود:
اَللّهُمَّ اغْفِرْ لَنا وَارْحَمْنا
خدایا ما را
بیامرز و به ما رحم کن
وَ عافِنا وَاعْفُ عَنّا فِى الدُّنْیا وَ الاْخِرَةِ اِنَّک عَلى
کلِّشَىْءٍ قَدیرٌ
و عافیت به ما بده و بگذر از ما در دنیا و آخرت که همانا تو بر هر چیز
توانایى
و یا آنکه بگوید:
رَبِّ اغْفِرْ وَارْحَمْ وَتَجاوَزْ عَمّا تَعْلَمُ اِنَّک اَنْتَ
الاَْعَزُّ الاَْجَلُّ الاَْکرَمُ
پروردگارا بیامرز و رحم کن و درگذر از آنچه مى دانى که براستى تویى عزیزتر از
همه و بزرگوارتر و گرامیتر
و روایت شده که حضرت امام موسى علیه السلام چون شب در محراب عبادت مى ایستاد مى خواند اَللّهُمَّ اِنَّک خَلَقْتَنى سَوِیاً و این دعا پنجاهم صحیفه کامله است و چون فارغ شود از هشت رکعت نماز شب پس بجا مى آورد دو رکعت نماز شفع و یک رکعت نماز وتر و مى خواند در این سه رکعت بعد ازحمد قُلْ هُوَاللّهُ اَحَدٌ تا به منزله آن باشد که یک ختم قرآن کرده باشد زیرا که سوره توحید ثلث قرآن است و یا آنکه بخواند در نماز شفع در رکعت اوّل حمد وَ قُلْ اَعُوذُ بِرَبِّ النّاسِ و در رکعت دوّم حمد و قُلْ اَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ و چون از نماز شفع فارغ شد مستحبّ است آنکه بخواند اِلهى تَعَرَّضَ لَک فى هذَا اللَّیلِ الْمُتَعَرِّضُونَ و این دعائى است که در اعمال شب نیمه شعبان در مفاتیح الجنان مذکور شده و چون از دو رکعت شفع فارغ شد برمى خیزد بجهت یک رکعت وتر و مى خواند درآن حمد و سوره توحید و یا آنکه مى خواند بعد از حمد قُلْ هُوَاللّهُ اَحَدٌ سه مرتبه و مُعوّذتَین یعنى قُلْ اَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ وَ قُلْ اَعُوذُ بِرَبِّ النّاسِ پس دست برمى دارد براى قنوت و دعا مى خواند آنچه بخواهد شیخ طوسى فرموده که دعاهائى که در این محلّ خوانده مى شود از بسیارى احصا نمى شود ولکن چیز موقّتى نیست که خلاف آن جایز نباشد و مستحبّ است که انسان در قنوت آن گریه کند از خوف خدا و ترس از عقاب خدا یا تَباکى کند و دعا کند براى برادران مؤ من و مستحبّ است که ذکر شود چهل نفر پس بدرستى که کسى که دعا کند براى چهل مؤ من دعایش مستجاب مى شود انشاءاللّه و دعا کند به آنچه خواسته باشد و شیخ صدوق در فقیه فرموده که حضرت رسول صلى الله علیه و آله در قنوت وتر مى خواند:
اَللّهُمَّ اهْدِنى فیمَنْ
هَدَیتَ وَ عافِنى فیمَنْ عافَیتَ
خدایا راهنماییم کن در زمره آنانکه راهنمایى کردى و
تندرستیم ده در آنانکه تندرستى دادى
وَ تَوَلَّنى فیمَنْ تَوَلَّیتَ وَ بارِک لى فیما اَعْطَیتَ وَقِنى شَرَّ ما
قَضَیتَ فَاِنَّک
و سرپرستیم کن در آنانکه سرپرستى کردى و مبارک گردان برایم در آنچه عطا کردى و
نگهمدار از شر آنچه مقدر کرده اى
تَقْضى وَلایقْضى عَلَیک سُبْحانَک رَبَّ الْبَیتِ اَسْتَغْفِرُک وَ اَتُوبُ
اِلَیک وَ
تو حکمفرمایى و کسى بر تو حکم نکند منزهى اى پروردگار کعبه آمرزش از تو خواهم و
بسویت توبه کنم و به تو ایمان آورم
اوُمِنُ بِک وَاَتَوَکلُ عَلَیک وَلاحَوْلَ وَلاقُوَّةَ اِلاّ بِک یا
رَحیمُ
و بر تو توکل کنم و هیچ جنبش و نیرویى نیست جز به تو اى خداى مهربان
و سزاوار است آنکه هفتاد مرتبه بگوید اَسْتَغْفِرُاللّهَ رَبّى وَ اَتُوبُ اِلَیهِ وسزاوار است که دست چپ را بدعا بلندکرده باشدواستعفاررابدست راست بشماردوروایت شده که حضرت رسول صلى الله علیه و آله استغفارمى کرد در نماز وتر هفتاد مرتبه و هفت مرتبه مى گفت :
هذا مَقامُ الْعائِذِ بِک مِنَ النّارِ
این جایگاه پناه برنده به تو است از آتش دوزخ
و نیز روایت شده که حضرت امام زین العابدین علیه السلام در سحر در نماز وتر سیصد مرتبه مى گفت :
اَلْعَفْوَ اَلْعَفْوَ
گذشت خواهم گذشت خواهم
و بگوید بعد از این :
رَبِّ اغْفِرْلى وَارْحَمْنى وَ تُبْ عَلىَّ اِنَّک اَنْتَ
پروردگارا مرا بیامرز و به من رحم کن و توبه
ام بپذیر که براستى
التَّوّابُ الْغَفُورُ الرَّحیمُ
تویى توبه پذیر آمرزنده و مهربان
و سزاوار است آنکه طول دهد قنوت را و چون فارغ شد از قنوت به رکوع رود و چون سر از رکوع برداشت بخواند این دعا را که شیخ در تهذیب از
حضرت موسى بن جعفرعلیه السلام نقل کرده :
هذا مَقامُ مَنْ حَسَناتُهُ نِعْمَةٌ مِنْک وَ
شُکرُهُ ضَعیفٌ وَ
این جایگاه کسى است که نیکیهایى که کرده نعمتى است از تو و
سپاسش ناتوان و
ذَنْبُهُ عَظیمٌ وَ لَیسَ لِذلِک اِلاّ رِفْقُک وَ رَحْمَتُک فَاِنَّک قُلْتَ
فى کتابِک الْمُنْزَلِ
گناهش بزرگ است و در برابر آن جز مدارایى تو و رحمتت چیزى نیست زیرا که تو در کتابى
که از جانبت
عَلى نَبِیک الْمُرْسَلِ صَلَّى اللّهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ کانُوا قَلیلاً مِنَ
اللَّیلِ ما یهْجَعُونَ
بر پیامبر مرسلت صلى الله علیه و آله نازل شده فرمودى ((آنان که اندکى از شب را مى
خفتند
وَبِالاَسْحارِهُمْ یسْتَغْفِرُونَ طالَ هُجُوعى وَ قَلَّ قِیامى وَ هذَا
السَّحَرُ وَ اَ نَا
و در سحرها ایشان آمرزش مى خواستند)) ولى خواب من به درازا کشید و بیداریم اندک شد
اکنون سحر است و من
اَسْتَغْفِرُک لِذُنُوبى اِسْتِغْفارَ مَنْ لایجِدُ لِنَفْسِهِ ضَرّاً وَلا
نَفْعَاً وَلا مَوْتاً وَلاحَیوةً
از تو آمرزش گناهم را خواهم آمرزش خواستن کسى که نیابد براى خویش سود و زیان و نه
مرگ و زندگى
وَلا نُشُوراً
و نه رستاخیزى
پس به سجده رَوَد و نماز را تمام کند و بعد از سلام تسبیح زهراءسلام الله علیها
بخواند پس بگوید:
اَلْحَمْدُ لِرَبِّ الصَّباحِ الْحَمْدُ لِفالِقِ الاِْصْباحِ
ستایش براى پروردگار بامداد ستایش براى شکافنده صبح
و بگوید:
سُبْحانَ رَبِّىَ الْمَلِک الْقُدُّوسِ الْعَزیزِ الْحَکیمِ
منزهى اى پروردگار فرمانرواى پاکیزه و نیرومند فرزانه
سه مرتبه پس بگوید:
یا حَىُّ یا قَیومُ یا بَرُّ
اى زنده و اى پاینده و
اى نیکوکار
یا رَحیمُ یا غَنِىُّ یا کریمُ اُرْزُقْنى مِنَ التِّجارَةِ اَعْظَمَها فَضْلاً وَ
اَوْ سَعَها رِزْقاً
اى مهربان اى بى نیاز اى بزرگوار روزى کن مرا از تجارت آنچه درآمد فزونتر و روزیش
وسیعتر
وَ خَیرَها لى عاقِبَةً فَاِنَّهُ لا خَیرَ فیما لا عاقِبَةَ لَهُ
و عاقبتش بهتر از همه باشد زیرا در آن چیزى که پایان خوبى نداشته باشد خیرى
نیست
و شایسته است که بخواند بعد از این دعاى حزین را :
اُناجیک یا مَوْجُوداً
فى کلِّ مَکانٍ
با تو راز گویم اى که در هر جا هستى
الخ پس به سجده رود و بگوید پنج مرتبه :
سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ
الْمَلائِکةِ وَالرُّوحِ
منزه است و پاک و پاکیزه است پروردگار فرشتگان و روح
پس بنشیند و بخواند آیة الکرسى را دگر باره به سجده رود و ذکر سابق را پنج مرتبه بخواند
نافله نماز صبح
پس برخیزد بجهت نافله صبح و آن دو رکعت است در رکعت اوّل بعد از حمد سوره ((قُلْ یا
اَیهَا الْکافِرُونَ)) و در رکعت دوّم بعد از حمد سوره توحید بخواند و چون سلام
داد بخوابد بر پهلوى راست رو به قبله به هیئت میت در لحد و بگذارد گونه راست خود
را بر روى دست راست و بگوید:
اِسْتَمْسَکتُ بِعُرْوَةِ اللّهِ الْوُثْقىَ الَّتى لاَانْفِصامَ لَها
وَاعْتَصَمْتُ بِحَبْلِ اللّهِ
چنگ زدم به دستاویز محکم خدا که گسستن برایش نیست و چسبیدم به ریسمان محکم خدا
الْمَتینِ وَ اَعُوذُ بِاللّهِ مِنْ شَرِّ فَسَقَةِ الْعَرَبِ وَالْعَجَمِ وَ
اَعُوذُ بِاللّهِ مِنْ شَرِّ فَسَقَةِ
و پناه برم به خدا از شر فاسقان عرب و عجم و پناه برم به خدا از شر فاسقان
الْجِنِّ وَالاِْنْسِ
جن و انس
پس سه مرتبه بگوید:
سُبْحانَ رَبِّ الصَّباحِ فالِقِ الاِْصْباحِ
منزه است پروردگار بامداد و شکافنده صبح
و بخواند پنج آیه آل عمران اِنَّ فى خَلْقِ السَّمواتِ وَالاَْرْضِ
پس برخیزد و بنشیند و تسبیح زهراء سلام الله علیها بگوید و در کتاب من لایحضره
الفقیه است که روایت شده هر که صلوات بفرستد بر محمد و آل محمّد صد مرتبه مابین دو
رکعت نافله صبح و نماز صبح نگاه دارد حق تعالى روى او را از حرارت آتش و کسى که
بگوید صد مرتبه ((سُبْحانَ رَبّىِ الْعَظیمِ وَ بِحَمْدِهِ اَسْتَغْفِرُاللّهَ
رَبّى وَ اَتُوبُ اِلَیهِ)) بنا کند خداوند تعالى از براى او خانه اى در بهشت و
کسى که بخواند بیست و یک مرتبه قُلْ هُوَ اللّهُ اَحَدٌ بنا کند حق تعالى براى او
خانه اى در بهشت و اگر بخواند آن را چهل مرتبه بیامرزد حق تعالى او را و سزاوار است
آنکه خوانده شود بعد از فراغ از نماز شب دعاى سى و دوّم صحیفه کامله اَللّهُمَّ
یاذَا الْمُلْک الْمُتَاءَبِّدِ بِالْخُلُودِ پس سجده شکر کند و سزاوار است که دعا
کند در آن از براى برادران مؤ من خود و بخواند دعاى اَللّهُمَّ رَبَّ الْفَجْرِ را
که در ادعیه سجده شکر گذشت رجاء واثق از برادران دینى که از براى این گنه کار
رُوسیاه نیز دعا کنند که بسیار محتاجم به دعا وَاللّه الموّفق .
فصل پنجم : ذکر بعضى اذکار و دعاهائى که در صبح و شب خوانده مى شود
ادعیه وقت طلوع صبح و غروب آفتاب
بدان اِیدَک اللّه که تحریص و ترغیب بى شمار بر محافظت این دو وقت در آیات و اخبار شده است لهذا در این دو وقت ادعیه و اذکار بسیار از رسول خدا و ائمّه اطهار صلوات اللّه علیهم اجمعین ماءثور گردیده و ما در این رساله به ذکر مختصرى از اینها تبرّک مى جوئیم .
اوّل ابن بابویه به سند معتبر از حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام روایت کرده است که هرکه پیش از طلوع آفتاب قُلْ هُوَاللّهُ اَحَدٌ وَ اِنّا اَنْزَلْناهُ و آیة الکرسى هر کدام را یازده مرتبه بخواند خدا منع کند مال او را از آنچه ترسد و فرمود که هر که قُلْ هُوَ اللّهُ اَحَدٌ و اِنّا اَنْزَلْناهُ پیش از طلوع آفتاب بخواند در آن روز گناهى به او نرسد هر چند شیطان جهد کند .
دوّم کلینى و
ابن بابویه و شیخ طوسى و دیگران به سندهاى معتبر از حضرت صادق علیه السلام روایت
کرده اند که فریضه و واجبست بر هر مسلمان که ده مرتبه پیش از طلوع آفتاب و ده مرتبه
پیش از غروب این دعا بخواند:
لا اِلهَ اِلا اللّهُ وَحْدَهُ لاشَریک لَهُ لَهُ الْمُلْک وَ لَهُ الْحَمْدُ
یحْیى وَ یمیتُ وَ هُوَ
معبودى نیست جز خداى یگانه که شریک ندارد فرمانروایى از آن اوست و ستایش خاص او است
مى میراند و زنده مى کند
حَىُّ لایمُوتُ بِیدِهِ الْخَیرُ وَ هُوَ عَلى کلِّ شَىْءٍ قَدیرٌ
و او زنده اى است که نمیرد هر چه هست بدست اوست و بر هر چیز توانا است
و
در بعضى از روایات چنین وارد است که:
یحْیى وَ یمیتُ وَ یمیتُ وَ یحْیى
زنده مى کند و مى میراند و مى میراند و زنده مى کند
و در چند روایت :
وَ هُوَ حَىُّ لایمُوتُ بِیدِهِ الْخَیرُ
و او
زنده اى است که نمیرد و همه خیرها بدست او است
نیست و در بعضى هست و ظاهراً همه خوبست و اگر همه قِسم را بگوید بهتر است و در بعضى از روایات وارد شده است که اگر ترک شود قضا کنید که لازم است و در بعضى از روایات کفّاره گناهان اوست در آن روز سیم ابن بابویه و دیگران به سندهاى معتبر بسیار از حضرت امام زین العابدین و حضرت صادق علیهماالسلام روایت کرده اند که هر که در شام صد مرتبه اَللّهُ اَکبَرُ بگوید چنانست که صد بنده آزاد کرده باشد و به سند صحیح دیگر از امام محمّد باقر علیه السلام منقول است که هر که صد مرتبه پیش از طلوع آفتاب و صد مرتبه پیش از غروب آفتاب اَللّهُ اَکبَرُ بگوید خداوند کریم براى او مثل ثواب صد بنده آزاد کردن بنویسد و هر که ده مرتبه سُبْحانَ اللّهِ وَ بِحَمْدِهِ بگوید خدا ده حسنه براى او بنویسد و هر که زیاده بگوید زیاده براى او نوشته شود
ادعیه هنگام صبح و شام
چهارم ایضاً ابن بابویه به سند معتبر از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده است که
حضرت رسول صلى الله علیه و آله فرمود که در بهشت غرفه اى چند هست که ظاهر آنها از
اندرون آنها و اندرون آنها از بیرون آنها نمایان است و از امّت من کسى در آنها ساکن
مى شود که سخن نیک گوید و طعام به مردم بخوراند و به هر که رسد سلام کند و در شب
نماز کند در هنگامى که مردم در خواب باشند پس فرمود کلام نیک آن است که در صبح و
شام ده مرتبه بگوید ((سُبْحانَ اللّهِ وَالْحَمْدُلِلّهِ وَلا اِلهَ اِلا اللّهُ
وَاللّهُ اَکبَرُ)) و در محاسن برقى به سند صحیح منقول است از حضرت امام محمد باقر
علیه السلام که حضرت رسول صلى الله علیه و آله به مردى گذشت که باغى براى خود غرس
مى کرد ایستاد و فرمود که مى خواهى تو را دلالت کنم بر باغى که اصلش از این باغ
ثابت تر و میوه اش زودرس تر و نیکوتر و باقى تر باشد گفت بلى یا رسول اللّه صلى
الله علیه و آله فرمود که در صبح و شام بگو: ((سُبْحانَ اللّهِ وَالْحَمْدُلِلّهِ
وَلا اِلهَ اِلا اللّهُ وَاللّهُ اَکبَرُ)) که به عدد هر تسبیحى در بهشت درختها
براى تو غرس مى نمایند از انواع میوه ها و اینها است باقیات صالحات که خدا در قرآن
فرموده است که نیکوتر و باقى ترند از مال دنیا پنجم ابن بابویه به سند معتبر از
حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام روایت کرده است که هر که نزدیک به شام یا بعد از
شام سه مرتبه این آیه را بخواند در آن شب چیزى از او فوت نشود و جمیع شرور از او
دور گردد و همچنین است هرگاه در هنگام صبح بگوید و آیه این است :
فَسُبْحانَ اللّهِ حینَ تَمْسُونَ وَ حینَ تُصْبِحُونَ وَ لَهُ الْحَمْدُ فِى
السَّمواتِ
تنزیه کنید خدا را هنگامى که شام کنید و هنگامى که بامداد کنید و از آن اوست ستایش
در آسمانها
وَالاَْرْضِ وَ عَشِیاً وَ حینَ تُظْهِرُونَ
و زمین و شبانگاه و هنگامى که به نیمروز برسید
ششم برقى در محاسن به سند موثَّق از حضرت امام رضاعلیه السلام روایت کرده است که هر که در صبح سه مرتبه و در شام سه
مرتبه بگوید:
بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ لاحَوْلَ وَلاقُوَّةَ اِلاّ بِاللّهِ
الْعَلِىِّ الْعَظیمِ
بنام خداى بخشاینده مهربان جنبش و نیرویى نیست جز به خداى والاى بزرگ
نترسد از شیطان و نه از پادشاهى و نه از خُره و نه از پیسى و حضرت فرمود که من صد مرتبه مى
گویم و در تعقیب نماز صبح و شام هفت مرتبه نیز گذشت هفتم به سند معتبر از حضرت صادق
علیه السلام منقول است که مردى از انصار چند روز به خدمت حضرت رسول صلى الله علیه و
آله نرسید و حضرت از او پرسید که به چه سبب در این چند روز از ما غایب بودى گفت به
سبب تنگدستى و طول بیمارى فرمود مى خواهى تو را دعائى تعلیم نمایم که چون بخوانى
فقر و بیمارى از تو زایل گردد گفت بلى یا رسول اللّه صلى الله علیه و آله فرمود که
در صبح و شام این دعا بخوان :
لا حَوْلَ وَلاقُوَّةَ اِلاّ بِاللّهِ تَوَکلْتُ عَلَى الْحَىِّ الَّذى لایمُوتُ
وَالْحَمْدُ لِلّهِ
جنبش و نیرویى نیست جز بوسیله خدا توکل کردم بر خداى زنده اى که نمیرد و ستایش خاص
خدایى است
الَّذى لَمْ یتَّخِذْ وَلَداً وَ لَمْ یکنْ لَهُ شَریک فِى الْمُلْک وَ لَمْ
یکنْ لَهُ وَلِىُّ مِنَ
که نگرفته فرزندى و نیست برایش شریکى در فرمانروایى و نیست برایش یاورى (براى نجات
او) از
الذُّلِّ وَ کبِّرْهُ تَکبیراً
خوارى و به کمال بزرگى او را یاد کن
هشتم در روایات معتبره بسیار از حضرت صادق علیه السلام منقول است که پیش از طلوع و غروب آفتاب ده مرتبه بگو:
اَعُوذُ بِاللّهِ السَّمیعِ الْعَلیمِ
مِنْ هَمَزاتِ
پناه برم به خداى شنواى دانا از وسوسه
هاى
الشَّیاطینِ وَ اَعُوذُ بِاللّهِ اَنْ یحْضُرُونِ اِنَّ اللّهَ هُوَ
السَّمیعُ الْعَلیمُ
شیاطین و پناه برم به خدا از اینکه نزد من حاضر شوند همانا خداوند شنوا و
دانا است
و در بعضى از روایات چنین است :
وَ اَعُوذُ بِک رَبِّ اَنْ یحْضُرُونِ
و پناه به تو برم پروردگارا از اینکه نزد من حاضر شوند
و در بعضى روایات :
اَسْتَعیذُ بِاللّهِ السَّمیعِ الْعَلیمِ مِنَ الشَّیطانِ الرَّجیمِ وَ اَعُوذُ بِاللّهِ اَنْ
یحْضُرُونِ تا آخر
پناه جویم به خداى شنواى دانا از شیطان رانده درگاه و پناه برم به خدا از اینکه پیش
من حاضر شوند
نهم در فلاح السّائل از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده است که چه مانع است شما
را که در هر صبح و شام این دعا را سه مرتبه بخوانید:
اَللّهُمَّ مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ وَالاَْبْصارِ ثَبِّتْ قَلْبى عَلى دینِک
وَلاتُزِغْ قَلْبى بَعْدَ اِذْ
خدایا اى گرداننده دلها و دیده ها ثابت دار دل مرا بر دین خود و منحرف مساز دلم را
پس از آنکه
هَدَیتَنى وَهَبْ لى مِنْ لَدُنْک رَحْمَةً اِنَّک اَنْتَ الْوَهّابُ وَاءَجِرْنى
مِنَ النّارِ
راهنماییم کردى و ببخش بر من از نزد خویش رحمتى که براستى تو بخشنده اى و پناهم ده
از آتش
بِرَحْمَتِک اَللّهُمَّ امْدُدْلى فى عُمْرى وَ اَوْسِعْ عَلَىَّ فى رِزْقى
وَانْشُرْ عَلَىَّ مِنْ
به رحمتت خدایا زیاد کن در عمرم و در روزى من فراخى ده و بگستران بر من از
رَحْمَتِک وَ اِنْ کنْتُ عِنْدَک فى اُمِّ الْکتابِ شَقِیاً فَاجْعَلْنى
سَعیداً فَاِنَّک تَمْحُوما
رحمتت و اگر نام من در پیش تو در نامه اصلى (لوح ) بدبخت ثبت شده مرا خوشبخت قرار
ده زیرا که تو هرچه را بخواهى
تَشآءُ وَ تُثْبِتُ وَ عِنْدَک اُمُّ الْکتابِ
محو و هر چه را بخواهى ثبت کنى و اصل کتاب نزد تو است
دهم شیخ طوسى و سید بن طاوس از حضرت رسول صلى الله علیه و آله روایت کرده اند که هرکه درصبح وشام ((یک مرتبه )) بگوید:
سُبْحانَاللّهِ وَبِحَمْدِهِ
منزه است خدا و به
ستایشش
سُبْحانَ اللّهِ الْعَظیمِ
خیزم منزه است خداى بزرگ
حق تعالى ملکى بفرستد بسوى بهشت با بیلى از نقره که براى او در