،
، به معنای
کننده و
، نود و هشتمین سوره
در
، پس از
و پیش از
.
وجه تسمیه سوره بینه
[ویرایش]
«
» به معنای دلیل روشن و حجت آشکار است. این سوره بیانگر
صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم درباره
،
و
و سایر
و دعوت او از همه
به
است؛ و صلاح جامعه انسانی را در سایه
و
، و گرایش مشرکان و اهل کتاب به
را در سایه آمدن «بینه» می‌داند و خود
صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم نمونه و مصداقی از این حجت آشکار برای اندیشه‌ها و
است؛ به همین جهت «بینه» نام سوره شده است.
بر اساس این سوره، عمومیت
آن جناب مقتضای
، یعنی
است، همان سنتی که در بیان آن فرموده: انا هدیناه السبیل اما شاکرا و اما کفورا، و ان من امة الا خلا فیها نذیر و بر عمومیت دعوت آن جناب استدلال کرده، به اینکه دعوت آن حضرت متضمن صلاح مجتمع انسانی است، عقاید و اعمال افراد و جوامع را صالح می‌سازد.
بیو گرافی سوره بینه
[ویرایش]
شمار
، کلمات و
آن به ترتیب
،
و
، و
و
است
[۱] علی بن محمد خازن، لباب التأویل فی معانی التنزیل، ج۶، ص۵۴۹، در مجمع التفاسیر، استانبول ۱۴۰۴/۱۹۸۴. [۲] حسین بن علی ابوالفتوح رازی، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیرالقرآن، ج۲۰، ص۳۵۸، چاپ محمدجعفر یاحقی و محمدمهدی ناصح، مشهد ۱۳۶۵ـ۱۳۷۵ ش.
نامهای سوره بینه
[ویرایش]
و دیگر نامهای آن
،
،
،
،
،
، و
است.
[۳] جمال الدین قاسمی، تفسیرالقاسمی، ج۱۷، ص۲۲۰، المسمی محاسن التأویل، چاپ محمد فؤاد عبدالباقی، بیروت ۱۳۹۸/ ۱۹۷۸. [۴] محمد بن شاه مرتضی فیض کاشانی، تفسیر الصافی، ج۵، ص۳۵۴، بیروت ۱۴۰۲/۱۹۸۲.
ترتیب سوره بینه
[ویرایش]
آن را نود و هشتمین یا نود ونهمین سوره در
، پس از
و پیش از
دانسته اند.
[۵] ۱۵، مقدمتان فی علوم القرآن، ج۱، ص۱۲، چاپ آرتور جفری و عبدالله اسماعیل صاوی، قاهره ۱۳۹۲/۱۹۷۲. [۶] محمد بن بهادر زرکشی، البرهان فی علوم القرآن، ج۱، ص۱۹۳ـ۱۹۴، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸. [۷] عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی، الاتقان فی علوم القرآن، ج۱، ص۴۰ـ۴۳، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، قم ۱۳۶۳ ش.
مکی یا مدنی بودن سوره بینه
[ویرایش]
بنابراین، سخن
قرطبی [۸] محمد بن احمد قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، ج۲۰، ص۱۳۸، بیروت.
و
،
[۹] محمد بن علی شوکانی، فتح القدیر، ج۵، ص۴۷۳، بیروت.
که آن را به
می‌دانند، مقبول‌تر از گفته
ابن عطیه [۱۰] ابن عطیه، المحرر الوجیز فی تفسیرالکتاب العزیز، ج۱۶، ص۳۴۳، ج۱۶، (رباط) ۱۴۱۱/۱۹۹۱.
است که
بودن
را نظر غالب مفسران می‌داند، بویژه آن‌که
سوره در پرداختن به مسئله
مؤیدی بر مدنی بودن آن است.
ویژگی‌های سوره بینه
[ویرایش]
۱. هشت
به عدد اکثر مکتب‌های تفسیری، نه آیه به عدد بصری، ۹۴ یا ۷۴
و ۳۹۲، ۳۹۹ یا ۴۰۴
دارد.
۲. یکصدمین سوره در ترتیب نزول، و نود و هشتمین سوره در
شریف است و پس از
و پیش از
نازل شد.
۳. برخی بر این باورند این سوره هم با نزول در
می‌سازد و هم نزول در
، هر چند که از نظر
به
بودن شبیه‌تر است. و عده‌ای معتقدند این سوره یک‌باره و به طور مجموع در مدینه فرود آمده است و آیه
ندارد. برخی مفسران، این سوره را مکی دانسته؛ ولی مخالفان می‌گویند: این نظر، مخالف محتوا و سیاق آیات سوره بینه است؛ چون آیات این سوره نسبتا طولانی و بلند است.
۴. از نظر کمیت از
و در گروه اوساط قرار گرفته است.
۵. نسخی در
آن نیست.
این سوره نامهای دیگری مانند لم یکن، اهل کتاب، قیامت، قیمه و بریه دارد.
محتوای سوره بینه
[ویرایش]
در این سوره، ضمن اشاره به همگانی بودن
صلّی اللّه علیه و آله، از
این
، چه اهل کتاب و چه
، انتقاد و گفته شده است که آنان به رغم «بیّنه» ـ در اینجا:
که
را بر آن‌ها می‌خواند
ـ از
فاصله گرفته اند.
۱. درخواست
و بینه از
صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و
و
ورزیدن مشرکان پس از ارائه بینه و برهان؛
۲. تقسیم مشرکان به گروه عنودی که در کفر فرورفته و جایگاه آنان
است و گروه
آورده که به
برین نائل خواهند شد.
[۱۳] هاشم زاده هریسی، هاشم، ۱۳۱۷ -، شناخت سوره‌های قرآن، صفحه ۵۷۵-۵۷۴. [۱۵] رامیار، محمود، ۱۳۰۱ - ۱۳۶۳، تاریخ قرآن، صفحه ۵۹۰. [۱۶] جمعی از محققان، علوم القرآن عندالمفسرین، جلد۱، صفحه ۳۱۷.
دین القیمه جوهر اصلی دین
[ویرایش]
همچنین
اصلی
به تعبیر
،
،
که در همه
یکسان است، شناسانده و تأکید شده است که
دینهای قبل نیز به همین جوهر فراخوانده شدند: «بندگی خالصانه اللّه» که دو
اساسی آن
و
است.
خیر البریه وشر البریه در سوره بینه
[ویرایش]
نکته دیگر این سوره، تقسیم
به رسالت
و
به «
» و «
» (بدترین و بهترین مردم) است.
چندین
با این مضمون
شده است که
علیه‌السلام و
«خیرالبریّة» اند.
[۲۰] عبدالحسین امینی، الغدیر فی الکتاب و السّنة و الادب، ج۲، ص۵۷، ج۲، بیروت ۱۳۹۷/۱۹۷۷. [۲۱] محمدهادی میلانی، قادتنا کیف نعرفهم، ج۳، ص۴۳۴ـ۴۳۷، چاپ محمدعلی میلانی، ج۳، قم ۱۴۱۳. [۲۲] راضی، سبیل النجاة فی تتمة المراجعات، ج۱، ص۶۲ـ۶۳، در عبدالحسین شرف الدین، المراجعات، چاپ حسین راضی، بیروت ۱۴۰۲/ ۱۹۸۲.
ارتباط سوره بینه با سوره قدر
[ویرایش]
بین این سوره و سوره پیشین (قدر) نوعی
تعلیلی یافته است:
درباره
است و در سوره بینه، علت نزول آن بیان شده است.
[۲۳] عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی، تناسق الدرر فی تناسب السور، ج۱، ص۱۷۴، چاپ عبدالله محمد درویش، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۷.
ثواب تلاوت سوره بینه
[ویرایش]
برخی
و
این سوره در
و
آمده است (آقانجفی، ص۱۵۹ـ۱۶۰؛.
[۲۴] محمود بن عمر زمخشری، الکشّاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج۴، ص۷۸۲، بیروت.
فهرست منابع
[ویرایش]
(۱) محمدتقی بن محمدباقر آقا نجفی، خواصّ الا´یات و خواصّ تمامی سوره های قرآن کریم، بمبئی ۱۲۹۹، چاپ افست تهران ۱۳۴۵ ش.
(۲) ابن عطیه، المحرر الوجیز فی تفسیرالکتاب العزیز، ج۱۶، (رباط) ۱۴۱۱/۱۹۹۱.
(۳) حسین بن علی ابوالفتوح رازی، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیرالقرآن، چاپ محمدجعفر یاحقی و محمدمهدی ناصح، مشهد ۱۳۶۵ـ۱۳۷۵ ش.
(۴) عبدالحسین امینی، الغدیر فی الکتاب و السّنة و الادب، ج۲، بیروت ۱۳۹۷/۱۹۷۷.
(۵) علی بن محمد خازن، لباب التأویل فی معانی التنزیل، در مجمع التفاسیر، استانبول ۱۴۰۴/۱۹۸۴.
حسین
(۶) راضی، سبیل النجاة فی تتمة المراجعات، در عبدالحسین شرف الدین، المراجعات، چاپ حسین راضی، بیروت ۱۴۰۲/ ۱۹۸۲.
(۷) محمد بن بهادر زرکشی، البرهان فی علوم القرآن، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
(۸) محمود بن عمر زمخشری، الکشّاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت.
(۹) عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی، الاتقان فی علوم القرآن، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، قم ۱۳۶۳ ش.
(۱۰) عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی، تناسق الدرر فی تناسب السور، چاپ عبدالله محمد درویش، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۷.
(۱۱) محمد بن علی شوکانی، فتح القدیر، بیروت.
(۱۲) محمد بن شاه مرتضی فیض کاشانی، تفسیر الصافی، بیروت ۱۴۰۲/۱۹۸۲.
(۱۳) جمال الدین قاسمی، تفسیرالقاسمی، المسمی محاسن التأویل، چاپ محمد فؤاد عبدالباقی، بیروت ۱۳۹۸/ ۱۹۷۸.
(۱۴) محمد بن احمد قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، بیروت.
(۱۵) مقدمتان فی علوم القرآن، چاپ آرتور جفری و عبدالله اسماعیل صاوی، قاهره ۱۳۹۲/۱۹۷۲.
(۱۶) محمدهادی میلانی، قادتنا کیف نعرفهم، چاپ محمدعلی میلانی، ج۳، قم ۱۴۱۳.
پانویس
[ویرایش]
| ۱. | ↑ علی بن محمد خازن، لباب التأویل فی معانی التنزیل، ج۶، ص۵۴۹، در مجمع التفاسیر، استانبول ۱۴۰۴/۱۹۸۴. |
| ۲. | ↑ حسین بن علی ابوالفتوح رازی، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیرالقرآن، ج۲۰، ص۳۵۸، چاپ محمدجعفر یاحقی و محمدمهدی ناصح، مشهد ۱۳۶۵ـ۱۳۷۵ ش. |
| ۳. | ↑ جمال الدین قاسمی، تفسیرالقاسمی، ج۱۷، ص۲۲۰، المسمی محاسن التأویل، چاپ محمد فؤاد عبدالباقی، بیروت ۱۳۹۸/ ۱۹۷۸. |
| ۴. | ↑ محمد بن شاه مرتضی فیض کاشانی، تفسیر الصافی، ج۵، ص۳۵۴، بیروت ۱۴۰۲/۱۹۸۲. |
| ۵. | ↑ ۱۵، مقدمتان فی علوم القرآن، ج۱، ص۱۲، چاپ آرتور جفری و عبدالله اسماعیل صاوی، قاهره ۱۳۹۲/۱۹۷۲. |
| ۶. | ↑ محمد بن بهادر زرکشی، البرهان فی علوم القرآن، ج۱، ص۱۹۳ـ۱۹۴، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸. |
| ۷. | ↑ عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی، الاتقان فی علوم القرآن، ج۱، ص۴۰ـ۴۳، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، قم ۱۳۶۳ ش. |
| ۸. | ↑ محمد بن احمد قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، ج۲۰، ص۱۳۸، بیروت. |
| ۹. | ↑ محمد بن علی شوکانی، فتح القدیر، ج۵، ص۴۷۳، بیروت. |
| ۱۰. | ↑ ابن عطیه، المحرر الوجیز فی تفسیرالکتاب العزیز، ج۱۶، ص۳۴۳، ج۱۶، (رباط) ۱۴۱۱/۱۹۹۱. |
| ۱۱. | ↑ سوره بینه:آیه ۲ . |
| ۱۲. | ↑ فیروز آبادی، محمد بن یعقوب، ۷۲۹ - ۸۱۷ق، بصائرذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز، جلد۱، صفحه ۵۳۳. |
| ۱۳. | ↑ هاشم زاده هریسی، هاشم، ۱۳۱۷ -، شناخت سوره‌های قرآن، صفحه ۵۷۵-۵۷۴. |
| ۱۴. | ↑ مکارم شیرازی، ناصر، ۱۳۰۵، تفسیر نمونه، جلد۲۷، صفحه ۱۹۵. |
| ۱۵. | ↑ رامیار، محمود، ۱۳۰۱ - ۱۳۶۳، تاریخ قرآن، صفحه ۵۹۰. |
| ۱۶. | ↑ جمعی از محققان، علوم القرآن عندالمفسرین، جلد۱، صفحه ۳۱۷. |
| ۱۷. | ↑ سیوطی، عبد الرحمان بن ابی بکر، ۸۴۹ - ۹۱۱ق، الاتقان فی علوم القرآن، جلد۱، صفحه ۱۹۶. |
| ۱۸. | ↑ سوره بینه:آیه ۵ . |
| ۱۹. | ↑ سوره بینه:آیه ۲ . |
| ۲۰. | ↑ عبدالحسین امینی، الغدیر فی الکتاب و السّنة و الادب، ج۲، ص۵۷، ج۲، بیروت ۱۳۹۷/۱۹۷۷. |
| ۲۱. | ↑ محمدهادی میلانی، قادتنا کیف نعرفهم، ج۳، ص۴۳۴ـ۴۳۷، چاپ محمدعلی میلانی، ج۳، قم ۱۴۱۳. |
| ۲۲. | ↑ راضی، سبیل النجاة فی تتمة المراجعات، ج۱، ص۶۲ـ۶۳، در عبدالحسین شرف الدین، المراجعات، چاپ حسین راضی، بیروت ۱۴۰۲/ ۱۹۸۲. |
| ۲۳. | ↑ عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی، تناسق الدرر فی تناسب السور، ج۱، ص۱۷۴، چاپ عبدالله محمد درویش، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۷. |
| ۲۴. | ↑ محمود بن عمر زمخشری، الکشّاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج۴، ص۷۸۲، بیروت. |
منابع
[ویرایش]
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «بینه»، شماره۲۵۳۴. فرهنگ‌نامه فارسی علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «سوره انفکاک».