نحوه شروع دعای ندبه

سلام و صلوات :

در احادیث و روایات معتبر داریم ؛ دعایی که بدون حمد و ثنای الهی و ذکر نام خدا و سلام و صلوات بر محمد و آل محمدعلیهم السّلام شروع شود، پذیرفته نخواهد شد. از آنجائی که هدف از برپائی این گونه از مجالس ، توسل به ائمه اطهارعلیهم السّلام و نتیجه گرفتن از آن است ، باید به فرموده خودشان ، با حمد و ثنای الهی و درود فرستادن بر خاندان عصمت و طهارت شروع می شود. تفاوتی نمی کند که مجلس عزاداری باشد و یا مجلس جشن و میلاد ائمه هدی علیهم السّلام در هر دو صورت باید مجلس به کیفیت فوق آغاز گردد.

این سلام و ثنا می تواند بسیار ساده و به صورت فرستادن سه صلوات و گفتن (( بِسمِ اللّه الرّحمنِ الرّحیمِ)) باشد و یا قسمتی از دعا یا مناجات ماءثوره از ائمه معصومین مثل : (( السّلامُ عَلَیکُم یا اَهلَبَیت النَّبُوَه )) و… یا خواندن صیغه توبه ((اَستَغفِرُ اللّهَ الّذِی لا اِلهَ الاّ هُو، الحَیُّ القَیّوم ، الرّحمنُ الرّحیم ، ذُوالجَلالِ وَ الا کرَام ، مِن جَمِیعِ ظُلمِی وَ جُرمِی وَ اِسرَافِی عَلَی نَفسِی وَ اَتوُبُ اِلَیهِ)) و یا خواندن دعای فرج امام زمان (( اللَّهُمَّ کُن لِوَلِیِکَ الحُجَّهِ بنِ الحَسَنِ…)) باشد. که به فراخور مجلس انتخاب می شود. مثلاً اگر شب شهادت بود، بهتر است ذکر شروع مجلس نیز با آن امام همام رابطه داشته باشد مثلاً شب شهادت امام حسن مجتبی علیه السّلام همان قطعه ای که در دعای توسل برای ایشان می خوانیم ، قرائت شود و یا اگر مجلس در محرم است از لعن و سلام زیارت مقدسه عاشورا استفاده نمائیم و اگر مجلس مناجات می باشد. از خواندن صیغه توبه و یا خواندن گوشه هایی از دعای کمیل و یا قرائت فرازهائی از مناجات خمس عشر (مناجاه التائبین ) که در مفاتیح الجنان می باشد، بهره مند شویم .

نکته ای که در اینجا وجود دارد این است که اگر مجلس عزاداری و روضه است ، خواندن خطبه اول آن و دادن سلام و صلوات نباید خیلی طولانی بشود زیرا موجب خستگی و ملال مستمع می گردد. مداح خوب کسی است که هر وقت در محدودیت زمانی قرار گرفت ، وقت را طوری تنظیم نماید که به اکثر قسمت های مهم برنامه خود پرداخته باشد نه اینکه کلاً یک قسمت از آن را حذف کند مثلاً بگوید چون وقت نیست من از اصل روضه شروع کنم و بدون سلام دادن ، شروع به روضه خوانی نماید. باید از حواشی هر قسمت از برنامه اش مقداری بزند تا ناهماهنگی پیش نیاید. چه بسا سلام دادن اول مجلس ، کاری کوچک شمرده شده و بیشتر به روضه خواندن و سینه زدن بها داده می شود. اما توجه داشته باشیم که ادب مجلس باید رعایت شود و سلامی هر چند کوتاه ، فرستاده گردد.

در محدودیت های زمانی ، مداح می تواند از برنامه هائی که در حاشیه توسل وجود دارد، کسر بگذارد مثل سینه واحد زدن و ایستاده سینه زنی کردن و… نه اینکه از سلام دادن صرف نظر کند.

د) شعر شروع مجلس

بعد از دادن سلام و صلوات و حمد ثنای الهی ، مداح ، مجلس را با شعر شروع می کند. این بهترین حالت مجلس است که وقتی سلام داد، شعری را با عنوان مقدمه مجلس ‍ شروع می کند که پسندیده تر از حالتی است که بعد از سلام دادن ، مداح شروع به صحبت کردن و روضه خواندن کند. سعی کنید همیشه مجلس (حتی مجالس ‍ کوچک و توسلات مختصر) را با شعر آغاز نمائید تا حالت وزین تری به خود بگیرد. شعری که ابتدای مجلس خوانده می شود می تواند اشعاری از آقا امام زمان علیه السّلام باشد که در حال حاضر، مجالس بیشتر به این شکل شروع می شوند و می توان از اشعاری که در این زمینه سروده شده است استفاده نمود و از غزل های حافظ و یا غزل های حضرت امام (رحمه الله علیه ) استفاده کرد مثلاً:

روی تو کس ندید و هزارت رقیب هست

در غنچه ای هنوز و صدت عندلیب هست

هر چند دورم از تو که دور از تو کس مباد

اما امید وصل تواءم عن قریب هست

گر آمدم به کوی تو چندان غریب نیست

چون من در این دیار هزاران غریب هست

عاشق که شد یار به حالش نظر نکرد

ای خواجه درد نیست و الا طبیب هست

و یا از اشعار اخلاقی ، که در مذمت نفس سروده شده و یا اشعار مناجاتی استفاده کرد که این گونه ، اشعار مناسب مجالس دعا و زیارات می باشد مثلاً در شبهای ماه مبارک رمضان و یا قبل از دعای کمیل و… مثلاً این شعر:

یا رب ار نگذری از جرم و گناهم چه کنم

ندهی گر به در خویش پناهم چه کنم

گر برانی و نخواهی و کنی نومیدم

به که روی آرم و حاجت زکه خواهم چه کنم

گر بخشی گنهم شرم مرا آب کند

ور نبخشی تو بدین روی سیاهم چه کنم

نتوانم کنم انکار گنه یک ز هزار

تو که بودی به همه حال گواهم چه کنم

بارلها! کرمی مرحمتی امدادی

کاروان رفته و من مانده به راهم چه کنم

و یا از اشعاری استفاده نماید که در مدح ائمه معصومین علیهم السّلام سروده شده که در گذشته خواندن این گونه اشعار، جایگاه بهتری در مجالس داشته است . اشعاری که در مدح اهل بیت علیهم السّلام سروده شده و بسیار ساده و بی پیرایه است و بیشتر در مدح اباعبدالله الحسین علیه السّلام سروده می شده که البته هنوز هم در هیئاتی که به سبک سنتی عزاداری می نمایند، این اشعار به چشم می خورد، مثل این شعر:

ای چراغ شام تارم یا حسین

ای امید روزگارم یا حسین

ای قرار قلب زار عاشقان

من ز هجرت بی قرارم یا حسین

من گدای لطف و احسان تواءم

ای تو لطف بی شمارم یا حسین

من به درگاهت غلامی روسیاه

یا که عبدی شرمسارم یا حسین

چشم امیدم قیامت سوی توست

ای به محشر غمگسارم یا حسین

در قیامت من چه غم دارم به دل

گر تو باشی در کنارم یا حسین

من دل افگار و پریشان تواءم

ای شفای قلب زارم یا حسین

شعر اول مجلس ، هر قسمی از این سه دسته که باشد باید به عنوان مقدمه توسل از آن بهره جست و باید توجه داشت که نباید آن را اصل قرار داد، تا جا برای اشعار روضه هم وجود داشته باشد. البته این بدان معنی نیست که با این اشعار نمی شود مجلس گردانی کرد، خیر. مقصود این می باشد که اگر قرار است بعد از این اشعار، شعر دیگری خوانده شود، باید از اطاله دادن آن پرهیز کرد تا سبب خستگی مستمع نشود و بار شعر را در اشعار بعدی بیشتر کرد. چون خواندن این اشعار، جنبه مقدمه دارد و به سبب آماده شدن مستمع ، برای گوش دادن روضه خوانده می شود زیرا در اول مجلس ، مستمع هنوز، آمادگی روضه گوش کردن را ندارد و باید او را آماده ساخت و هر کجا که مداح احساس کرد مستمعش آماده شده ، باید مقدمه را تمام کند و به خواندن روضه و اشعار مربوط به آن بپردازد.